Boeken en kranten

Eldad Kisch

vrijdag 5 december 2014

Het geschreven woord is een buitengewoon belangrijk deel van de taal. Het bewaren van deze schat is een culturele plicht aan de volgende generaties en een enorme bron van historie. Hoe zorgen wij daarvoor op een verantwoordelijke manier?

Vrij toevallig kreeg ik een boek in handen van Nicholson Baker, een nogal bekende journalist en publicist in Amerika, genaamd Double Fold (Vintage 2002), dat opgang maakte en aanleiding gaf tot uitgebreide discussies. De stelling van Baker is dat bibliothecarissen en archivarissen altijd met ruimtetekorten te kampen hebben en dat zij daarom op manieren zinnen om de hun toevertrouwde kranten en boeken over te zetten op microfilm, om ze daarna te ruimen. Baker's aanval behandelt de minderwaardige kwaliteit van de microfilms en het culturele erfgoed dat verloren gaat als oude boeken en kranten worden geruimd en slechts op inferieure manier nog uit de tweede hand te consulteren zijn. De onenigheid van Baker met de bibliothecarissen en archivarissen (b & a) gaat mede over houdbaarheid van papier. Wij weten allemaal dat papier in principe goed houdbaar is als het onder redelijke omstandigheden wordt opgeslagen, maar dat is niet altijd het geval wegens gebrek aan geld en opslagruimte. Het boek Double Fold ontleent zijn naam aan een test om de kwaliteit van papier te meten: met een machientje wordt een ezelsoor van een krant of boek in ijltempo net zo vaak gevouwen tot het loslaat. Geen expert op het gebied van papier vindt dit een redelijke test – zo wordt een boek ook niet gelezen, maar b & a gebruikten de bedroevende uitkomsten vaak als argument om hun materiaal te 'redden' voor het te laat is, dat wil zeggen fotograferen en ruimen.

Het is eigenlijk een vervelend boek en de schrijver gaat met zijn kruistocht veel te lang door. Een lichtpunt vormt Baker's passage over Egyptische mummies. Wat is het raakpunt tussen papier en mummies? Dat laat zich niet zo snel raden, denk ik. Tot het midden van de negentiende eeuw werd papier vervaardigd van lompen, en dat gaf kwaliteitspapier. Met de enorme vlucht van de kranten dreigde er een tekort aan lompen te ontstaan. Volgens Baker's boek werden er toen wanhopige pogingen gedaan om meer lompen te verkrijgen. Een briljant idee was om de enorme hoeveelheden mummies in de Egyptische woestijn uit te kleden. Zoals u weet worden mummies in vele lagen linnen gewikkeld. Dit werd dan verzameld door de lokale bevolking en verscheept naar Amerika. Dat schijnt een tijd lang inderdaad gebeurd te zijn, en grote hoeveelheden van dit materiaal zouden in Amerika verwerkt zijn tot papier. Niemand garandeerde trouwens dat er niet wat gemummificeerde vingerkootjes mee vermalen werden. Se non è vero è ben trovato! De lompen werden trouwens vermalen in een trommel die in de vakwereld aldaar een 'Hollander' werd genoemd, omdat de uitvinder uit Nederland kwam.
Nog krasser is de bewering dat de Egyptische spoorwegen in hun beginperiode hun stoomlocomotieven stookten met mummies, met huid en haar, dat wil zeggen met omwikkelingen en al. Dat schijnt prima te branden. Ik kan de juistheid van dit verhaal niet achterhalen. Zou dat na zoveel jaren in het zand gelegen te hebben wel fris ruiken?

Met de enorme vraag naar lompen was het relatief snel afgelopen toen nieuwe methodes om papier te fabriceren van zaagsel en houtpulp in de mode kwamen.

Antwoord op de monomane aanval van Baker kwam van vele kanten. De mening dat alle b & a a-culturele, vernielzuchtige wanbeheerders zijn, kon niet onbeantwoord blijven. In veel tijdschriften woedde de discussie. Trouwens, zouden die bewaard blijven, of alleen op microfiche te consulteren zijn? Richard Cox, zelf een archivaris, schreef zelfs een heel boek, Vandals in the Stacks? (Greenwood, 2002) als antwoord. Dat boek maakt een ietwat rustiger indruk. Natuurlijk zijn er veel overwegingen in dit vak. De hoeveelheid kranten en tijdschriften alleen al uit de vorige eeuw is een ruimte verslindende nachtmerrie. Zoals wij op onze begraafplaatsen oplossingen zoeken, is ook op dat gebied creatief denken noodzakelijk. Terug naar de mummies?

8 + 3 = ?
Op grote schaal de lijkwade van overleden personen in een trommel vermalen en hun lichamen in een oven opstoken voor nuttig hergebruik? Een 'briljant idee' dat bepaalde reminiscenties oproept.
ik propageer niets! ik meld het alleen als curieus feit.

Columns 2024

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Columns 2014

Columns 2013

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.