Toevallig viel mijn aandacht op een berichtje ergens over de James Webb telescoop – de opvolger van de Hubble – die beelden van het universum kan zien die teruggaan tot bijna het begin. Tenminste, als je gelooft in de Big Bang, want blijkbaar is daar discussie over, discussie die weer opnieuw opleeft door de interpretatie van de beelden van de Webb-telescoop. De standpunten spitsen zich toe op voor- en tegenstanders van een statisch heelal-model (onder anderen Einstein) of een dynamisch heelal dat uit de Big Bang volgt.
Ik waarschuw alvast dat ik weinig tot niets van dit onderwerp afweet, maar dat mag de pret niet drukken … De Big Bang theorie schijnt vooral te steunen op twee waarnemingen uit eerdere observaties in het heelal: de verschuiving van het licht richting het roodspectrum en de aanwezigheid van een achtergrondstraling in het heelal.
De nieuwe beelden van de Webb-telescoop tonen echter enkele zaken die niet passen in het Big Bang-model waarover tot nu toe consensus was. Zo zijn er meer oude sterrenstelsels dan verwacht en deze zijn ook verder ontwikkeld. Bovendien lijkt de roodverschuiving van het licht niet per se de theorie van het uitdijen te ondersteunen, omdat je dan een dubbel afnemend effect op het licht zou moeten zien – de verschuiving plus de toenemende afstand – terwijl slechts de verschuiving richting het roodspectrum wordt gezien, maar niet het effect van de toenemende afstand. Reden voor Eric Lerner om zijn theorie dat de Big Bang helemaal niet heeft plaatsgevonden nog eens onder de aandacht te brengen, hij schreef er eerder een boek over, The Big Bang Never Happened (1991). Hij is zelf overigens aanhanger van een andere kosmologische theorie: de plasma-kosmologie. Een en ander doet me een beetje denken aan oude discussies over de vraag of de materie eeuwig is of niet en aan verhandelingen over oneindige reeksen van oorzaken of een onbewogen beweger van Aristoteles als eerste oorzaak …
Deze materie wordt voor mij opeens tastbaarder bij het laatste boek van de Tora, waar we enkele weken geleden aan begonnen, Dewariem. Dat betekent ‘woorden’, maar ook ‘dingen’ of ‘gebeurtenissen’. Dit boek bevat de laatste woorden van Mosjé aan het volk Jisraeel, vlak voor zijn dood. Misschien rijpte deze hele tekst wel in het hoofd van Mosjé – werd hem de tekst ingefluisterd door God – toen hij op de bergtop stond en het Beloofde Land van een afstand mocht bekijken (Bemidbar 27:12, Dewariem 3:27), maar niet fysiek kan betreden. Dit als straf voor het feit dat hij de rots geweld had aangedaan door te slaan, terwijl hij er tegen had moeten spreken. Toch komen in dit zien van Mosjé tijd en ruimte samen. Zoals later valt te lezen in de Tora:
"Toen klom Mozes uit de velden van Moaw naar de berg Newo, de top van de Pisgah, die tegenover Jericho ligt. En de Eeuwige liet hem het hele land zien: Gilad tot Dan toe, Het gehele (deel van) Naftali, het land van Efrajim en Menasjeh, het hele land van Judah tot aan de achterste zee. Het Zuiderland en de vlakte, het dal van Jericho, de Palmstad, tot Tsoar toe …" (Dewariem 34:1-3).
Met de “achterste zee” wordt volgens de verklaarders de Middellandse Zee bedoeld – het hele Westland tot aan de zee. De Midrasj geeft echter een andere verklaring. Op de woorden “tot de achterste zee” zegt deze:
"Lees niet 'tot de achterste zee (jam)', maar 'tot de achterste [laatste] dag (jom)' – dit leert ons dat God Mosjé alles toonde vanaf de schepping van de wereld tot aan de Opstanding der Doden" (Midrasj Tenaïem op Dewariem 34:2).
Blijkbaar komen tijd en ruimte samen in dit kijken van Mosjé, dat door God wordt gestuurd: "Ik heb het u met uw ogen laten zien" (34:4). In de huidige wetenschap wordt de samenhang van tijd en ruimte al erkend, met tijd als de vierde dimensie – 4D-simulaties bestaan al in de architectuur en laten een bouwproject driedimensionaal in de tijd zien – waarbij sommigen dit als een ruimtetijd zien. Hier kunnen we dus een vijfde dimensie aan toevoegen: bewustzijn. Het kijken vanuit een hoger perspectief. De vraag wat er het eerst was, zal vanuit de wetenschap en religie verschillend worden beantwoord. Volgens de wetenschap zal het met materie en tijd beginnen en is bewustzijn de laatste evolutionaire fase. De religie en oude wetenschap (Plato & Aristoteles) zullen zeggen dat het begint met bewustzijn – het (Goddelijke) intellect en/in de menselijke ziel – waaruit materie en tijd ontstaan. Veel (oer)stof tot nadenken …
Sjabbat sjalom!
