Door een bijzondere astrologische constellatie, die zich eens in de tien à vijftien jaar voordoet, was er een conjunctie tussen de verschillende vakantieschema’s in ons gezin. Voor het eerst in jaren hadden we – mede door de herfstvakantie – allemaal vrij op Soekot. Hierdoor ontstond het plan dit jaar met Soekot eens naar Israël te gaan. De feestdagen worden in de diaspora toch weer anders gevierd dan in Israël, was het idee. En zo togen we met zijn allen per vliegtuig naar Israël. Zoals gewoonlijk is dat een reis met de nodige hindernissen. Zo zijn daar de voortdurende vertragingen van El Al, waardoor die weer terug is op het niveau van zo’n dertig, vijfendertig jaar geleden. Het oude mopje was toen: El Al = Elke Landing Altijd Laat. En inderdaad ook dit keer stelde men niet teleur met een vertraging van een klein uur. Leuk, zo vlak voor een feestdag …
Om voor mij raadselachtige redenen duurde het ook extreem lang voordat iedereen op zijn plaats zat, en weer buiten stond na de landing. Dat moet toch handiger kunnen; hebben al die computers misschien een oplossing voor dit rangeerprobleem? Hindernis drie was dat mijn dochter en ik naast een dame met hondje zaten. Aardige vrouw, maar wanneer ze naar het toilet ging, werd haar hondje helemaal gek. Blaffend en trillend – want chihuahua – moesten wij hem dan in bedwang houden. Aan de andere kant zat een jonge vrouw met baby die onophoudelijk zat te huilen, de hele vlucht lang. Radeloos stond de moeder af en toe op om met het blèrende kind een rondje vliegtuig te lopen. Tevergeefs. Tja, je kan er weinig van zeggen, dus lach je maar wat schaapachtig. Bij aankomst op Ben Gurion was het eindeloos wachten op onze koffers. Beroechiem haba’ iem – Welkom in Israël …
Ondanks de vertraging bereiken we onze bestemming nog voordat het donker is. Maar, dat komt vooral omdat we maar een kwartier van de luchthaven af verblijven. Hadden we verder weg moeten reizen dan waren we na de ingang van de feestdag aangekomen. Jammer dat El Al niet kon zorgen dat er bij de vlucht op de dag voor een Joodse feestdag nu eens geen vertraging is. Waarom bijvoorbeeld niet de vlucht een uur of twee vervroegen?
Overal waar we kijken zien we soekot – loofhutten in allerlei vormen, maten, materialen en kleuren. De loofhut kan ruwweg op drie locaties staan: 1) bij de ingang van een gebouw – dit zijn meestal mensen die geen dakterras of groot balkon hebben waar een soeka op kan staan; 2) op een balkon (mirpèset); of 3) op een dakterras (penthouse). Hoewel idealiter in de soeka iedereen gelijk zou moeten zijn – we trekken weg uit onze vaste materiële omgeving, naar de meer simpele soeka – komen er toch weer verschillen tot uiting in de soeka zelf en diens locatie. Van de simpele soeka met wanden van textiel of canvas, tot de luxe indoor-soeka van villa’s, waar een soeka als het ware zit ingebouwd in de serre. Mooie hardhouten, gelakte panelen vormen het dak dat het hele jaar als zonwering dient en dat op Soekot met enkele takjes loof wordt bedekt en met wat versieringen opgetuigd.
Vroeger, in de goede oude tijd, werd de soeka vaak met echt fruit versierd. In halachische teksten vraagt men zich dan af of je dat fruit dat eerst als versiering diende, mag opeten op Soekot (antwoord: neen). Tegenwoordig is het vooral nepfruit, bij voorkeur gefabriceerd in een ver Aziatisch land. Bananen, appels, druiven, maiskolven, partjes watermeloen, knoflook (?), en granaatappels – allemaal nep – moeten de feestvreugde in de loofhut vergroten. Ook dit jaar spotten we weer wat ornamenten die volgens ons gewoon kerstversiering zijn, maar door Israëli’s niet als zodanig worden herkend.
De granaatappel zien we nog veel op Soekot, zowel op tafel in de soeka – in salades of gewoon in bakjes om op te eten – als op straat waar je uitgeperst sap van de vrucht kan drinken. De laatste jaren heeft men een soort gekweekt die een stuk zoeter is dan de normale – onder andere om wijn van te maken – zodat de wrange, wat zurige smaak van de granaatappel bijna niet meer aanwezig is. In de groentenwinkels zie je ze hoog opgestapeld liggen, in prachtige paars-rode kleuren.
Waar de granaatappel in de diaspora vooral is verbonden met Rosj Hasjana (we hopen ook het nieuwe jaar als een granaatappel zo vol met goede daden te zijn, en vanwege de beracha van Sjehechejanoe), is het in Israël gewoon een vrucht die aan het einde van de zomer, begin herfst, op zijn hoogtepunt is en dus overal verkrijgbaar. Vergelijk dat eens met de moeite die je moet doen om in Nederland een eetbaar exemplaar te bemachtigen …
Een ander fenomeen is de soeka op straat, bij eettentjes die een orthodoxe of traditionele klantenkring hebben. Shoarmauitbater, pizzeria, snelle falaffelhap, fancy restaurant of bagelboer – allen hebben een soeka. Zo staan de hele midrechov van Jeruzalem en Jaffastraat vol met soekot in allerlei maten en kleuren. Ze staan achter elkaar en vormen haast een soort treintje …
Met al die soekot om je heen gaat het speciale er wel een beetje vanaf. Waar in Nederland de soekot dungezaaid en dus bijzonder zijn, is dat in Israël niet zo. Hoe leuk was het als kind in Amsterdam en omstreken om een soeka-tocht te houden langs de weinige soekot in de gemeenschap en dan de mooiste te kiezen. Bij elk bezoek werden je natuurlijk de nodige zoetigheden aangeboden … In Israël heeft bijna iedereen heeft wel een soeka. Ook seculiere Joden hebben steeds vaker een soeka, ook al is die niet altijd helemaal volgens de halachische regels gebouwd.
En terwijl we rondlopen in het winkelcentrum van Mamilla zien we opnieuw de ultra-orthodoxe man – compleet met pijes, hoed en zwarte kledij – die betoverend mooi electronisch gitaarspel laat horen en er ook nog eens zuiver bij zingt! Al snel heeft de man een grote groep luisteraars om zich heen verzameld, waaronder wijzelf. Sommigen blijven wel tien minuten of langer staan luisteren naar deze ‘man in het zwart’.
Het meest opmerkelijke is zijn repertoire. Naast de te verwachten orthodoxe deuntjes, zingt en speelt hij ook Israëlische liederen van onder anderen Shlomo Artzi, maar ook Message in A Bottle en Hotel California.
Enfin, mijn andere reisimpressies leest u volgende week …
Sjabbat sjalom!