Geef ons toch wijsheid

Leo Mock z”l

vrijdag 29 januari 2021

Tja, het zijn toch weerbarstige tijden – de bestorming van het Capitool in Washington, een avondklok in het nuchtere Nederland en rellen die we volgens de media al veertig jaar niet hebben gezien in ons doorgaans rustige landje. Althans, zo zien we onszelf graag: nuchter, rustig en natuurlijk staan we altijd aan de goede kant van de geschiedenis – zelfs als dat evident niet zo is … Bovendien kunnen excuses duur zijn, daar kan je met de Nederlandse kruideniersmentaliteit maar beter voorzichtig mee zijn.

Overigens blijkt het er ook in Israël rellerig aan toe te gaan: in B’né B’rak, Beth Shemesh en nu ook in Jeruzalem zijn er gewelddadige confrontaties tussen charediem en de politie. De foto's bij dit artikel op Ynet spreken boekdelen – een bus waarvan alle ruiten kapot zijn gemaakt door boze charediem die zich verzetten tegen de lockdown maatregelen, die diep ingrijpen in hun religieuze leven.

Vooral het wel of niet sluiten van synagoges, leerhuizen en jesjiwot is een onderwerp voor een debat tussen charediem en anderen. De weinig verheffende beelden in de media leiden er bij rabbijn Cardozo in ieder geval toe om een open brief te schrijven aan rabbijn Chaim Kanievsky in B’né B’rak, die als één van de belangrijke leiders van de charediem geldt. Want ook maskers dragen en het beperken van grote evenementen ligt de charediem moeilijk – een groot deel van hun leven speelt zich nu eenmaal af in gezelschap van anderen. Een hechte gemeenschap, heet het ook wel.

Overigens best een interessant fenomeen: de verhouding van sommige religieuzen – doorgaans aan de strenge orthodoxe kant – en de coronamaatregelen. Wat zit daar nu precies achter? Daar zullen ondertussen ongetwijfeld wel meer mensen mee bezig zijn geweest, maar zelf denk ik er het volgende over: sommige religieuze ideeën en denkbeelden floreren vooral in een wat misantropische context, waarin de mens machteloos staat tegenover het lot en lijdend ten ondergaat. Hoe minder controle en mogelijkheden tot oplossing van de crisis, hoe beter. Wat dat suggereert dat alles alleen in Gods hand is. Religie leidt in deze vorm tot een soort van fatalisme, maar niet per se passiviteit. Er zal juist extra veel worden geïnvesteerd in religieuze goederen en activiteiten: gebed, gelern, goede daden, rituelen et cetera.

Een tweede factor – niet minder interessant in mijn ogen – is de moeizame verhouding tussen religieuze structuren en de natiestaat. Men wil het liefst rechtstreeks onder Gods bestuur staan en niet onder dat van seculier leiderschap. Want uiteindelijk ligt de hoogste autoriteit bij God. We kunnen dit uiteraard afdoen als 'gekkies', maar daarbij gaat men voorbij aan het (soms té) dwingende karakter van de natiestaat, die het individu van zijn kant het liefst wil losweken uit andere structuren die macht of autoriteit vertegenwoordigen (en zingeving!). En dan heb ik het nog niet eens over de uitwassen van nationalisme die we grotendeels te danken hebben aan de moderne natiestaat en het burgerschap als maatgevende factor tussen hen die erbij horen en zij die er buiten vallen – met alle ethisch-morele gevolgen van dien. Dit is overigens een morele 'bug' die we grotendeels te danken hebben aan de Romeinen – ook niet bepaald een toonbeeld van moreel-ethisch gedrag bij uitstek …

En daar was dan ook nog de ‘kroning’ van Biden als 46ste president van de Verenigde Staten. Ik moet eerlijk bekennen dat ik er gefascineerd naar heb gekeken en het me bij tijd en wijle ook wel iets deed. Het was een rare mix van (mild?) nationalisme/patriotisme, inclusiviteit, extravagantie (Lady Gaga’s jurk) en hier en daar een kloddertje kitsch. Maar toch ook indrukwekkend vanwege de dingen die werden gezegd – of ze ook in praktijk worden gebracht, is de vraag, maar de uitgesproken intentie is er in ieder geval al. Het is na vier jaar tevens het (voorlopige?) afscheid van Trump, met wie ik sowieso al niet blij was. Hoewel ik ook weer niet tot de groepen behoor die alles wat Democratische Partij is bij voorbaat al heilig verklaren.

Zoals het avondklokje thuis tikt … Een wel zeer drastische maatregel en inperking van de burger- cq mensenrechten die niet echt is onderbouwd. Inmiddels kan de politiek zich na een klein jaar moeilijk verschuilen achter de slogan: 'we moeten met vijftig procent informatie honderd procent beslissen', of in de oorspronkelijke vorm: "In crises als deze moet je met vijftig procent van de kennis honderd procent van de besluiten nemen, en de gevolgen daarvan dragen." De doorgaans slecht georganiseerde persconferenties waar weinig wordt gezegd, of het moet herhalen van mantra's als de handen stukwassen zijn, doen nu pathetisch en irritant aan. Als kritische burger voel je zo langzamerhand een minderheid worden – ingeklemd tussen de virusontkenners en viruswaanzinnigen enerzijds, en zij die het verhaal van de overheid kritiekloos aannemen. Terwijl er echt kritische kanttekeningen te zetten zijn, van mensen die heus geen ‘wappies’ zijn. Althans, als ze niet van bijvoorbeeld LinkedIn worden weggecensureerd.

Want ondertussen lukt het ook maar niet met het vaccineren, zijn er geen mensen extra opgeleid voor de ic's of andere afdelingen, wordt er niet out-of-the box gedacht, lekken de GGD’s persoonlijke informatie of lopen de ict-systemen vast. Maar ja, alles vooral door onze zondes, klinkt het elke keer weer. Het geweld van de afgelopen dagen, waarvan we mogen hopen dat het niet meer ontwrichtend gaat worden, toont naast asociaal en fout gedrag van bepaalde groepen toch ook het gebrek aan perspectief en leiderschap in deze crisis. Geef ons toch wijsheid – zeggen we in ons dagelijkse gebed. Wijsheid om échte oplossingen te vinden (zoals een geneesmiddel), wijsheid om goed te communiceren en wijsheid om de juiste beslissingen te implementeren.

Sjabbat sjalom!

7 + 3 = ?
Leo, met wisselende interesse lees ik je columns. Maar die van vandaag mag er zijn! Vooral de manier waarop je de verhouding tussen seculier- en religieus leiderschap beschrijft. Het is fijn dat je in heldere bewoordingen de koe bij de hoorns vat (tot de 11e rib toegestaan). Ga vooral door met kritische columns zodat we daar nog wat van leren. Sjabat sjalom.
kol hakavod Leo!

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Columns 2014

Columns 2013

Columns 2012

Columns 2011

Columns 2010

Columns 2009

Columns 2008

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.