Het behoort tot de bekendste regels uit de Nederlandse dichtkunst: “Domweg gelukkig, in de Dapperstraat.” Om precies te zijn, het is de slotzin uit een fraai gedicht van J.C. Bloem. Daar weten we alles van, mijn vrouw en ik. We hebben tijdens onze studie enkele jaren in de Dapperbuurt gewoond. Niet in de Dapperstraat zelf, wel om de hoek in de Reinwardtstraat, één van de vele zijstraten van de Dapperstraat. Waren we daar gelukkig? Zijn we nu gelukkiger in Ra’anana, in de Rechov (straat) Tel Chai?
Zeker, we waren erg blij met onze ruimere behuizing in de Amsterdamse volksbuurt. Tot dan toe hadden we gehokt in een kleine studentenkamer op Kattenburg, één van de drie Oostelijke Eilanden. De huur in de Reinwardtstraat was beduidend lager. Daar stonden wel allerlei ongemakken tegenover, zoals gebrekkig sanitair en gehorigheid. Dan is ons huidige huis stukken beter. Het grootste verschil is natuurlijk dat onze huidige woonstede in Israël staat en niet in Nederland.
Het zijn zeer enerverende tijden in Israël. In Nederland sijpelt regelmatig het nieuws door van de overwegend fysiek geweldloze, maar wel heftige opstand van de Israëlische burgerij, die al maanden de straat opgaat om te demonstreren en wegen te blokkeren. Die onrust heeft zich uitgebreid naar andere groepen, zelfs leden van de Likoed van Netanjahoe en modern-orthodoxen of zelfs ultraorthodoxen geven acte de présence. Zij doen dat omdat zij voor het overbruggen van de huidige heftige tegenstelling in de Israëlische samenleving zijn.
Inmiddels hebben de demonstraties eindelijk enig effect. Netanjahoe en zijn regering hebben onder zware druk (ook de Histadroet, de Israëlische vakbeweging ging in staking; vliegveld Ben-Gurion ging zelfs even dicht) ingestemd met een pauze in de absurde wedloop om de ingrijpende juridische hervormingen erdoor te drukken. Er zal worden gepraat met de oppositie om tot een compromis te komen, zo heet het uit de mond van Netanjahoe.
Erg veel vertrouwen heb ik er niet in, want ik zie aan de vele commentaren over en weer dat het meningsverschil haast onoverbrugbaar is. Bovendien lees ik net, terwijl ik deze column schrijf, dat de coalitie een truc heeft uitgehaald: de controversiële benoemingswet (van rechters) is alvast klaargezet voor plenaire parlementaire behandeling, net voordat Netanjahoe na uren uitstel, zijn nauwelijks verzoenende speech afstak en een pauze aankondigde. Een serieuze poging om tot een vergelijk te komen? Of alleen maar om iedereen in slaap te sussen?
(Overigens, in het gelinkte artikel in The Times of Israel wordt een keurige analyse gegeven van de huidige benoemingscommissie en de door de zittende regering gewenste. Nu hebben juristen en politici elkaar nodig om aan zeven stemmen te komen, straks zijn de zes stemmen van alleen de coalitie, dus politici, voldoende. Tel uit je winst.)
De rechtse politicus Lieberman was er duidelijk over: ”Netanyahu lied again, instead of going to genuine dialogue at the President’s Residence and healing the rift in the Israeli nation. The coalition is spitting in the public’s face. Absolutely a gun to the head.”
In de kern gaat het bij dat alles om de essentiële vraag wat voor Joods land Israël wil zijn: modern, kosmopolitisch of behoudend, naar binnen gericht. De voorstanders van de juridische hervormingen zijn vooral religieus, de tegenstanders seculier of louter traditioneel. Het Hooggerechtshof is een symbool geworden van het hedendaagse Israël, net zoals het Opperrabbinaat staat voor het andere Israël in wording. De huidige sterk rechtse regering die in hoge mate gedomineerd wordt door ultranationalisten en ultraorthodoxen wil het Hooggerechtshof kortwieken. De Israëlische rechters (waar niet in de Westerse wereld?) hebben ongetwijfeld een hoge vlucht genomen. Dat kon mede omdat Israël nu eenmaal geen grondwet heeft, gelukkig wel een stelsel van basiswetten om de belangrijkste zaken van het staatsbestel uit te werken.
Voorstanders van de ingrijpende juridische hervormingen doen het voorkomen of het Hooggerechtshof van alles bepaalt en op de stoel van de regering en de Knesset gaat zitten. Onzin, de regering en de Knesset (formeel apart, maar in Israël sterk vervlochten) regeren voluit, de rechters zijn reactief. Het Hooggerechtshof grijpt pas in als er wetten worden aangenomen die op gespannen voet staan met eerdere basiswetten en dat is maar weinig gebeurd. Verder behandelt het Hooggerechtshof petities. Die worden veelvuldig ingediend door de burgers en groepen, maar worden lang niet allemaal ontvankelijk verklaard. Via de uitspraken komt jurisprudentie tot stand om de wetgeving aan te scherpen.
Er zal ongetwijfeld kunnen worden gesleuteld aan de rechterlijke macht. Bij mij gaat het er echter niet in dat de rechters ondergeschikt moeten worden gemaakt aan de politiek. Als alle macht bij de Knesset en de daaruit gevormde regering komt te liggen, waar is dan de tegenmacht die hoort bij een serieuze democratie? Bovendien gaat het niet aan om constitutionele wijzigingen erdoor te drukken met slechts vier zetels meerderheid. In normale landen is daarvoor een ruime meerderheid nodig. Onder meer vanwege bovenstaande argumentatie zijn wij elke zaterdagavond, na afloop van sjabbat, te vinden bij de demonstraties tegen de plannen van minister van Justitie Levin en zijn kompaan in de Knesset Rothman.
Zijn we eigenlijk gelukkig in dit land dat nu zo heftig in beroering is? Ja, nog steeds (ondanks ons taalgebrek). Als het in Israël echter een soort Joods Iran gaat worden, gaat de lol er voor ons vanaf. Ook als de kolonisten hun extremistische ideeën erdoor kunnen drukken, houden we het hier zeer waarschijnlijk voor gezien.
Israël is wel degelijk een land om van te houden. Mede door zijn bewoners, al houden we beslist niet van alle Israëli’s. Maar in Nederland waren we ook niet dol op alle Nederlanders, evenmin op alle Joodse Nederlanders of Nederlandse Joden. Niettemin begrijpen we heel goed waarom Israël op de vierde plaats is beland (vorig jaar nog negende), net boven Nederland dat vijfde werd, in het World Happiness Report 2023. Al werd dat volkomen belachelijk gemaakt door Arjen Lubach, maar weet die veel. Als hij aan Israël denkt, kan hij het alleen maar over Palestijnen hebben. Daar hebben trouwens hele volksstammen last van. Palestijnen die niet zozeer uit zijn op een eigen land naast Israël doch op het doen verdwijnen van de Joodse staat. Goedschiks of kwaadschiks.
Omdat we nog met één been in Nederland en het andere in Israël staan, zag ik dat zowel in Nederland als in Israël de bevolking min of meer in opstand is gekomen tegen de regering. In Nederland is echter ‘de élite’ aan de macht en komt vooral het behoudende volksdeel daartegen in verzet via de stembus. Eerst door op wijlen Fortuyn en later Wilders te stemmen, daarna op Baudet. Nu op Van der Plas die in mijn ogen een verademing is ten opzichte van eerdere populisten of een tot complotdenker gedegradeerde Baudet. In Israël lijkt het andersom: hier is het sterk conservatieve volksdeel aan de macht gekomen (met slechts vier zetels winst), geholpen door de puur op zelfbehoud gerichte Netanjahoe en komt het ‘meer elitaire deel’ van de bevolking in verzet.
Hoe het ook zij, als Netanjahoe nog langer aan de macht blijft om de juridische dans te ontspringen in de drie tegen hem lopende rechtszaken dan kan het niet anders of Israël keldert omlaag op de mondiale geluksranglijst, net zoals de eerder ijzersterke sjekel aan het zakken is door al het gedonder in het land onder deze ultraregering. Het is mooi geweest, Bibi, je wordt bedankt.
