20 Januari heb ik de tweede Pfizer-injectie gehaald. Dit keer zag ik voornamelijk zestigplussers zitten, die meer tachtigplussers leken. Ik was niet bijdehand genoeg om naar een bewijs te vragen dat ik twee keer was ingeënt. Het ´groene paspoort´ dat dit bewijst, schijn je op een website van de ziekenverzekeraar Maccabi te kunnen aanvragen. Ik lees berichten van mensen die dat veertig keer hebben geprobeerd zonder dat de website ´pakte´, en besluit dat dit voorlopig geen prioriteit heeft.
Vijf dagen lang was ik nogal van de wereld afgesloten, doordat mijn internetaansluiting niet werkte. Mijn landlijn deed het niet, er viel niet te mailen, niet te whatsappen en niet naar Vroege Vogels en de VPRO te luisteren. Het probleem bleek bij Bezeq te liggen, dat pas de avond van de vijfde dag een technicus kon sturen. Ik had dus een heel rustige vrijdag, sjabbat en zondag, doorgebracht met het verder lezen van Haaretz weekend editie, Simon Schama´s dikke boek Belonging, en andere prettige niet-digitale bezigheden.
Toen de technici op maandag de connectie tenslotte hadden hersteld, las ik verbijsterd over de gewelddadige rellen die intussen in Eindhoven, Amsterdam, Rotterdam en andere steden in Nederland waren uitgebroken. Vernielingen, brandstichting, winkels leegplunderen. Rellen die intussen al drie dagen duren; de ergste rellen sinds veertig jaar, volgens de politie. (Dat moeten indertijd de krakersrellen zijn geweest, maar daar was echt geen sprake van messen en molotovcocktails, wel van stenen gooien.) De huidige rellen vinden plaats in naam van “verzet tegen het inperken van de vrijheid” door het instellen van een avondklok. Ik heb niet het idee dat een avondklok zoveel helpt tegen het hoge besmettingscijfer, maar nu er zo´n reactie op is gevolgd, kan de overheid die avondklok natuurlijk niet meteen terugdraaien, dat zou een capitulatie voor criminaliteit en openlijke geweldpleging zijn. De beelden deden me denken aan de bestorming van het Capitool in Washington. Een Amsterdamse vriend van mij zei maanden geleden al eens dat “de jeugd niet meer bang is voor de politie, het kan ze geen moer schelen”, en hij lijkt de situatie goed te peilen, alleen voor de M.E. en de waterkanonnen wordt nog weggerend.
Niet alleen in Nederland barstte de agressie los, ook in de grootste ultra-orthodoxe stad B’né B’rak en andere charedi locaties was het raak. Israël is op het ogenblik niet alleen de wereldleider in vaccinaties, maar ook in nieuwe infectiegevallen per dag, meer dan 10.000. Bijna veertig procent van de Israëlische corona-geïnfecteerden zijn charediem, terwijl ze maar twaalf procent van de gehele Israëlische bevolking uitmaken. De meerderheid van het streng orthodoxe publiek trekt zich niets aan van de Seger (de lockdown), de jejsjiwes en scholen blijven gewoon open, evenals mikwes (rituele baden), en er worden nog steeds massale bruiloften en begrafenissen gehouden. Als de politie daar tegen optreedt, wordt zij geconfronteerd met stenengooiende en “nazi´s” schreeuwende jesjiwe-bochers.
Afgelopen zondagavond werd in B’né B’rak een autobus die hier niets mee van doen had, aangevallen door boze charediem. De buschauffeur belde de politie hulplijn, maar wachtte vergeefs op hun komst. Hij verliet de bus en werd daarop aangevallen met stokken en pepperspray, waardoor hij de bus maar weer in vluchtte. Daar werd hij tenslotte uit bevrijd door paramedici; pas daarna werd de bus door de meute in brand gestoken. Wegens hoog oplaaiende vlammen en een niet verschijnende brandweer, die later verklaarde dat de politie hen had verboden te komen, moesten aanpalende flats worden ontruimd. De chauffeur wil nooit meer worden ingezet op deze busroute. Het geweld schijnt vooral te komen van twee extremistische groepen, de Visjnitzer chassidiem en de Jerusalem Faction. Er zijn wel enige arrestaties verricht.
In een artikel in Haaretz van 22 januari jongst leden verklaart journalist Anshel Pfeffer de houding van het charedi leiderschap. Aanvankelijk, tijdens de ´eerste golf´ van het virus, werkten de geschokte rabbijnen nog wel mee. Nu heeft slechts een minderheid van hen jesjiwes, sjoels en scholen gesloten. En ook al benaderen politici als Jeruzalems orthodoxe burgemeester Leon en premier Netanjahoe voor de vorm rabbijn Kanievsky, de 93-jarige leider van de Litouwse gemeenschap (dat wil zeggen: ze benaderen zijn kleinzoon, een volwassen man die de boodschap dan overbrengt aan zijn dove grootvader), dat heeft geen enkele uitwerking. De charediem luisteren naar hun geestelijke leiders, niet naar de regering. “Je zult het leven onderhouden”, luidt het Tora-gebod, maar de spirituele manier van leven, de gebeden, het lernen, het onderdompelen in het mikwe, dát komt op de eerste plaats.
Pfeffer concludeert dat nooit eerder een Joodse gemeenschap zo openlijk de overheid heeft getrotseerd. Alle Israëlische regeringen, zowel links als rechts vanaf de oprichting van de staat, hebben de charedi gemeenschap gesubsidieerd en in staat gesteld een volkomen autonoom beleid te voeren. En de rabbijnen zijn nu niet in staat de bevelen van de overheid op te volgen, want dan gehoorzamen ze een autoriteit die hun autonomie te boven gaat. Gebed en Tora-studie vormen een wijze van leven, en die moet doorgaan, hoeveel mensen er ook sterven. Je eigen leven en dat van anderen riskeren om naar sjoel of jesjiwa te gaan wordt beschouwd als kidoesj Hasjem, heiliging van Gods Naam, net zoals rabbi Akiva deed, die op gruwelijke wijze door de Romeinen werd vermoord, aldus Pfeffer.
De motieven voor rellen in Nederlandse steden of in charedi locaties in Israël lopen wel heel erg uiteen; in Nederland gaat het om een doorgeslagen individualisme, ‘wij willen vrij zijn’, het doet er niet toe welke schade daardoor wordt aangericht aan kwetsbare anderen; in Israël besluiten ultra-orthodoxe rabbijnen juist dat het belang van het individu ondergeschikt is aan het belang van het voortbestaan van de charedi leefwijze, de charedi gemeenschap.
Deze keuze van het charedi leiderschap zou mijns inziens moeten worden gerespecteerd, mits steden als B’né B’rak en andere ultra-orthodoxe nederzettingen en wijken met inzet van politie en desnoods leger geheel worden geïsoleerd van de rest van de bevolking, totdat de charedi gemeenschap grotendeels is gevaccineerd, of totdat de pandemie voorbij is. Maar onze demissionaire premier heeft het ultra-orthodoxe electoraat nodig om in de komende verkiezingen aan de macht te kunnen blijven, dus dat zal wel niet gebeuren.
