Na de verkiezingen – noch Apocalyps, noch Moashiach Now?

Eva van Sonderen

vrijdag 4 november 2022

Wanneer deze column wordt gelezen weten we de uitkomst van de Israëlische verkiezingen al. Nu ik dit schrijf wordt er nog gestemd. Zal de Likoed met 61 zetels de verkiezingen winnen, waardoor Netanjahoe met behulp van het ultranationalistische HaTsionoet HaDatiet (Religious Zionism) plus de charedi partijen een meerderheidsregering kan vormen, of niet? Blijft HaAtied (De toekomst) van Lapid steken op 56 zetels of worden ze onverwacht groter? Slepen Betsalel Smotrich, partijleider van Religieus zionisme en Ben Gvir, nummer twee op de lijst, genoeg stemmen binnen om Bibi aan zijn (extreem)-rechtse meerderheid te helpen? The Jerusalem Post vergeleek Ben Gvir twee weken geleden met een Golem die aan de controle van zijn meester is ontsnapt en zich nu tegen hem keert. Feit is dat de bebrilde provocateur veel meer in de schijnwerpers staat dan Bibi.

Anderhalve maand geleden stond er op vrijdagochtend voor het eerst een groep Likoed partijleden op Emek Refaim, met vlaggen, een groot geflatteerd portret van Netanjahoe en een speaker box waaruit diens bronzen stemgeluid dreunde. Onze Emek Refaim, in het hart van Baka en de Moshava Germanit, bolwerk van meest Europese en Amerikaanse immigranten en andere progressieve Israëli´s (dacht ik). Een blonde vrouw reikte me een pamflet met Bibi´s foto aan. Ik maakte met twee handen een snelle schijnbeweging van doorscheuren en zei dat ik absoluut niet op hem zou stemmen. Waarom niet? vroeg de activiste. Omdat hij corrupt is, en niet te vertrouwen, zei ik. Hoe weet je dat, heb je in de rechtszaal gezeten?

Ik wilde opmerken dat ik het proces nauwkeurig volgde via kranten van zowel linkse als rechtse signatuur – in het Engels, dat wel – maar voelde opeens een wolk van moedeloosheid op me neerdalen. Ik zag dat we inmiddels werden omringd door een aantal voorbijgangers die zich in ons gesprek mengden en luid lieten weten dat Bibi Melech Jisraeel was. Het leek me beter om maar door te lopen. Na een paar meter kwam er een aardige vrouw op me af, zei dat ze het helemaal met me eens was en verklaarde, wijzend op haar middenrif: het voelt alsof er een mes in mijn maag wordt omgedraaid. Dat was een troost. We wensten elkaar – ondanks alles een goede – sjabbat en ik vervolgde mijn weg naar de viswinkel.

Een paar dagen geleden stond ik bij een leuke kwekerij om drie zoetgeurende allysumstekjes af te rekenen. Voor mij stond een grote brede orthodoxe man met een witte baard die een afspraak had gemaakt voor een hele tuinaanleg, dus dat duurde nogal lang en er was kennelijk veel geld mee gemoeid. Aan het einde boog hij zich vertrouwelijk over naar de eigenaar van de kwekerij en zei iets van: en denk er aan hè, ons Joodse Land als je gaat stemmen. Daarna keek hij naar mij en zei: daar is zij het vast niet mee eens! (En ik had nog wel een jurk tot over de knie aan.)

In The Jerusalem Post schijnen nogal wat artikelen te hebben gestaan waarin Anglo lezers werden opgeroepen om op HaTsionoet HaDatiet te stemmen. Yitz Greenberg, een vooraanstaande Amerikaanse modern-orthodoxe rabbijn die tegenwoordig in Israël woont, spreekt zich daar fel tegen uit. De ideologie van Otsma Jehoediet is duidelijk racistisch; de nieuwgevormde lijst wil Israëlische Arabieren en Palestijnen officieel als tweedeklas burgers behandelen, zoals de Joden vroeger als dhimmi's in Arabische landen, schrijft hij.

Smotrich, de jonge, onschuldig ogende leider van HaTsionoet HaDatiet, noemt zichzelf “een trotse homofoob” en was in het verleden betrokken bij het organiseren van een anti-gay “beestenparade” als antwoord op de Gay Pride parade. Verder vergeleek hij het ontruimen van een illegale voorpost van een nederzetting op de Westelijke Jordaanoever met een “brute verkrachting.” Ook wil hij in Israël een op de Tora gebaseerd rechtsstelsel in voeren, zonder precies te beschrijven wat dat precies zou inhouden (het Sanhedrin invoeren?). Rabbijn Greenberg sluit zijn artikel in ieder geval af met: iedereen die Israëls Joodse karakter wil beschermen moet vooral niet op de religieus-zionistische partij stemmen, want die zou een centrale rol kunnen spelen in het creëren van een antidemocratische coalitie, geheel in tegenstelling met essentiële Joodse waarden.

Benny Begin, oud-Likoednik, ooit minister in een door Netanjahoe geleide regering, waarschuwt in The Jerusalem Post vooral voor de aanval van Likoed en haar ultrarechtse bondgenoten op het Hooggerechtshof. Door wetsvoorstellen die de macht en verantwoordelijkheid van het Hof zodanig beperken dat het ondergeschikt wordt aan de politieke machthebbers. Hetzelfde wat Orban in Hongarije heeft gedaan, einde van de rechtsstaat.

Maandagavond was ik bij een supermarkt in de industriële wijk van Talpiot en zag daar een groep jonge jongens, zo rond de twaalf schat ik, allemaal met keppels en witte overhemden, die een lange rol plastic aan paaltjes probeerden vast te maken, een rol met grote foto´s van Betsalel Smotrich. Ze hadden veel lol. Toen ik vanochtend om acht uur op dezelfde plek kwam waren alle pamfletten en overige rotzooi keurig opgeruimd. De straat was leeg, er was nauwelijks verkeer. Waarschijnlijk zijn veel mensen vroeg gaan stemmen om daarna naar het strand te gaan op hun zonnige vrije dag.

Doniel Hartman, van het gerenommeerde Hartman Instituut, en Jossi Klein-HaLevi, medewerker van de Times of Israel, hebben een podcast gemaakt van een machloket l'shem shemayim, een meningsverschil 'in naam van de hemel'. Ze zijn het erover eens dat de meeste jongeren die op Ben-Gvir stemmen geen racisten zijn, maar hem beschouwen als Mister Security, die de terroristen eens flink zal aanpakken. De onrust van het laatste half jaar, waarin veel doden zijn gevallen bij terreuraanslagen op de Westelijke Jordaanoever en bij legeracties om de daders in Arabische steden of kampen op te sporen, speelt daar zeker een rol in. Er zijn zowel Palestijnse burgers als Palestijnse terroristen opgekomen, en zowel Israëlische burgers als Israëlische soldaten. Maar Ben-Gvir heeft het niet over de externe dreiging waar Israël mee te maken heeft: Iran, Hezbollah, Hamas. Hij heeft het over de interne dreiging, over de Israëlische Arabieren (of Palestijnen) binnen Israël. Hij wil bijvoorbeeld een regeringsbureau oprichten om Arabische Israëli´s aan te moedigen te vertrekken. Hij is rechten gaan studeren en is advocaat geworden, een brijante advocaat die precies weet hoe hij op de rand van de wet kan balanceren om zijn cliënten, vaak daders van terreur tegen Arabieren, te verdedigen. Klein HaLevi beschouwt Ben-Gvir daarom als de wettige erfgenaam van Kahane: "Hij werd politicus om zodoende Kahane´s ideologie salonfähig te maken."

De stemming onder de bevolking lijkt erg gepolariseerd te zijn, het ene kamp verwacht een apocalyptische toekomst na een rechtse overwinning (in mijn omgeving bijvoorbeeld), het andere kamp verwacht Moshiach Now.

Beide commentatoren willen noch in het ene uiterste noch in het andere uiterste vallen. Ze vragen zich af wat ze kunnen doen als de uitslag eenmaal bekend is. Allereerst moet er opnieuw worden gekeken naar de manier waarop maatschappijleer wordt gegeven op middelbare scholen, want daar horen leerlingen te begrijpen wat democratie inhoudt, en waarom de scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht cruciaal is. Wat burgerrechten zijn, en waarom die moeten worden beschermd.

Dat kan wel eens moeilijk worden als die maatschappijleer van overheidswege in een bepaalde richting wordt gedwongen. Maar daarin vertrouwen beiden op de anarchistische neigingen in de Israëlische maatschappij, waar leraren en schoolhoofden zich soeverein voelen. En waar veel burgers actief zijn in een of andere pressiegroep of ngo, buiten de officiële kanalen om.

7 + 2 = ?

Columns 2024

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Columns 2014

Columns 2013

Columns 2012

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.