Eva Peek schreef deze week dat het haar tegenviel hoe weinig we collectief hebben geleerd van de Sjoa. Bijna tachtig jaar van herdenkingen en reflectie op medeplichtigheid en op het gemak waarmee destijds de uitroeiing van Joden kon plaatsvinden, hebben niet geleid tot “een breed gedragen, verfijnde kennis van antisemitische stereotypen.” Dat stelt haar teleur, want daar had ze op gehoopt.
Ik moet zeggen, ik ben het niet helemaal met Peek eens. Het valt mij niet tegen wat ik tegenkom in landelijke kranten en nieuwszenders (ik heb het dus nadrukkelijk niet over social media). De betere journalisten zouden het kunnen laten bij het afzetten van het aantal slachtoffers van Palestijns geweld (tegen de 1.600, inclusief gesneuvelde militairen) tegen het aantal slachtoffers van Israëlische bommen (meer dan 10.000), en vervolgens inzoomen op de disbalans. Dat gebeurt zeker ook, maar daarnaast is er opmerkelijk veel oog voor de vernietigende doorwerking van eeuwenlange uitsluiting en vervolging, uitmondend in de poging tot totale vernietiging.
De door generaties heen opgebouwde en bijna tot genetische aanleg gegroeide getraumatiseerdheid vertegenwoordigt in zijn akelige diepte net zo goed een disbalans waar we mee te dealen hebben. Niet alleen Joden, maar ook, of juist, die (westerse) samenlevingen die eeuwenlang de trauma’s hebben gevoed. De kennelijk gevoelde noodzaak – op zijn minst in de betere journalistieke kringen – om dat te benoemen kan verklaren waarom er de afgelopen maand betrekkelijk veel redelijk diepgravende artikelen verschenen over (de geschiedenis van) antisemitisme, evenals genuanceerde interviews over Joodse angsten en trauma’s die als uit het niets dezer dagen levensgroot tevoorschijn komen.
Ter vergelijking: in 1940 zou ik voor de ‘betere journalistieke kringen’ niet hebben willen instaan qua opvattingen over Joden, zeker niet voor het confessionele deel van die kringen. Cleveringa was met zijn opvattingen een uitzondering op de regel. Joodse stereotyperingen werden, ook door de ‘weldenkenden’ van toen, voor zoete koek geslikt. Het lijkt erop dat decennia van herdenkingen hier nu voor een breder blikveld zorgen. Daar staat tegenover dat het klassieke antisemitisme zich, onder andere door de huidige gebeurtenissen, in rap tempo over andere delen van de wereld verspreidt.
