In Het Parool lees ik een artikel van de hand van Theo van Praag, een man met een onberispelijke reputatie met betrekking tot het levend houden van het verleden. Dat wil zeggen: het verleden van de Grote Catastrofe, zo u wilt de Sjoa, zo u wilt de Holocaust. Allemaal namen voor hetzelfde.
Op deze plaats heb ik eerder over de Namenwand geschreven en het artikel van Van Praag inspireert mij om op dit onderwerp terug te komen. Kern van wat ik eerder schreef, is dat het idee indrukwekkend is, dat wij al een (beperktere) Namenwand hebben in de Hollandsche Schouwburg en dat het project veel te duur is. Combineer dus, zo schreef ik, dit nieuwe belangrijke idee met het bestaande in de Hollandsche Schouwburg en gebruik de vrije ruimte daar om alle 102.000 slachtoffers te vermelden. Het leek mij - en nu nog steeds - dat voor deze aanpak veel minder geld nodig zou zijn dan de genoemde 15 miljoen euro (als ik mij goed herinner) voor dit idee. Sindsdien heb ik niet kunnen volgen hoe het gaat met het ophalen van de benodigde fondsen, naast nog wat andere perikelen rondom de Namenwand. Bij het onverwachte artikel in Het Parool krijg ik overigens het ongefundeerde gevoel dat de fondsenwerving een groot obstakel is.
Nog maar enkele maanden geleden lazen wij over de stichting van een zogenaamd Sjoamuseum, recht tegenover de Hollandsche Schouwburg, in die befaamde school waar zoveel Joodse kinderen zijn gered. Ik lees een uitspraak van Joël Cahen, de aftredende directeur van het Joods Historisch Museum, die zegt dat in dit nieuwe museum het volledige verhaal verteld moet worden van de Sjoa van de Nederlandse Joden. Van de 130.000 Joden voor de Tweede Wereldoorlog kwamen er 102.000 niet terug. Mijn inktpen huilt bij de gedachte alleen al!
Het mooie van dit idee lijkt mij dat, hoewel veel bekend is, in dit museum, beter genoemd deze leerschool, alles wat wij weten bij elkaar wordt gebracht. Een monument van kennis over de verschrikkelijke tijd, mede opgericht als teken voor de toekomst. Scholen, duizenden scholen, moeten naar mijn smaak deze plaats in het hart van de oude Jodenbuurt bezoeken, als een soort van garantie tegen het afglijden van onze samenleving. Immers: discriminatie en achterstelling is in deze tijd geenszins verdwenen!
Van Praag betoogt in zijn artikel dat de Namenwand vooral de jongeren zal beïnvloeden en dat ”de aanraakbare Namenwand in de toekomst, ook als bijzonder kunstwerk, een ongelooflijk belangrijke rol zal gaan spelen in het geschiedenisonderwijs over de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog, vele generaties lang.” Dit laatste geloof ik nu helemaal niet en is een slecht argument. Het enige en grote belang van een Namenwand is dat het een sluitstuk zou kunnen zijn, vele generaties lang, van gedegen en langdurig onderwijs over de Sjoa. De Namenwand heeft in mijn oordeel alleen maar betekenis om te visualiseren wat 102.000 namen nu precies voorstelt. Onontbeerlijk is het voortraject van onderwijs en bewustwording, dat generaties moet doen begrijpen wat er gebeurd is: genocide op een belangrijk deel van het Joodse volk. In dat onderwijs en in die voorlichting kan en moet het Sjoamuseum een sleutelrol vervullen.
Er bestaan nu dus plannen om op hemelsbreed 400 meter van elkaar twee belangrijke initiatieven te realiseren, waarvan de gezamenlijke kosten, schat ik, de 30 miljoen euro overschrijden.
Dit type plannen mag natuurlijk een flink bedrag kosten, maar is bij verre niet door de Joodse gemeenschap bij elkaar te brengen. Het geld zou overigens bij voorkeur door de niet-Joodse gemeenschap bij elkaar gebracht moeten worden. Daarover ben ik echter pessimistisch. Wanneer dat geld vooral uit de Joodse gemeenschap moet komen, dan geef ik er de voorkeur aan een fors bedrag te bestemmen voor de versterking van de Joodse gemeenschap, in het bijzonder het onderwijs.
Ik juich deze plannen van harte toe, maar ik bepleit dat men vooral een zeker realiteitsgehalte aanhoudt. Dit alles is te veel van het financiële goede en de plannen moeten vooral in hun samenhang gezien worden. Ik zou niet weten waarom men niet de rijen sluit en probeert oplossingen te bedenken die deze samenhang benadrukken en die niet die absurde bedragen zouden hoeven kosten. Richt de Stichting Herinnering Sjoa op en presenteer een gemeenschappelijk plan. Waar is het banknummer van die stichting te vinden? Want ik roep op ruimhartig voor een belangrijk plan te doneren!
