Juifs et Trouvères, nieuwe CD van Alla Francesca

Jan Waas z”l

vrijdag 6 maart 2015


In de serie Collection Patrimoines Musicaux des Juifs de France is onlangs deel 12 verschenen: een CD gewijd aan de Joodse liederen die in Noord-Frankrijk in de 13de eeuw in de Oud-Franse taal van die streek, langue de oïl, en het Hebreeuws gezongen werden. Het is de roerige tijd van de Talmoedverbrandingen (1242-1244) tot de verdrijving van de Joden in 1306, twee eeuwen na Rasji.
Joden en Christenen zongen dezelfde Franse liederen in die tijd.
Hoe weten we dan welke liederen uit Joodse bronnen stammen? De Joden beheersten slechts het Hebreeuwse schrift en in hun boeken werden dus die Franse liedjes, als ze al genoteerd werden, in otiyot, de Hebreeuwse lettertekens, vastgelegd.

De Joden van die periode kenden geen muzieknotatie, maar bij veel van die teksten staat het bekende zinnetje ‘Op de wijs van …’ Via de melodieën die door de christelijke Trouvères wel opgeschreven en overgeleverd werden, weet men dus bij benadering hoe de liedjes geklonken kunnen hebben. Via deze contrafact-methode heeft Colette Sirat een aantal van die liederen gereconstrueerd. Hoe dat exact in zijn werk gaat, wordt uitgebreid beschreven in het bijna wetenschappelijke Frans/Engelse boekwerkje dat de CD vergezelt.

Het repertoire bestaat uit liturgische gedichten en liefdes- en huwelijksliedjes, vaak tweetalig.

Dat die teksten zich vaak over grote afstanden verplaatsten, mag blijken uit het lied Deror Yiqra, dat in de tiende eeuw in Spanje geschreven werd door Dunash ben Labrat. Deze tekst heeft ook tot nu toe repertoire gehouden en in de zeventiger jaren van de vorige eeuw zowel in de Jemenitische als in de chassidische traditie een behoorlijke hit-status bereikt.

Behalve dat deze CD-uitgave voor de liefhebbers van Joodse muziek van het hoogste belang is, heeft de Franse groep voor Middeleeuwse muziek Alla Francesca onder leiding van Brigitte Lesne en Pierre Hamon er een uurtje luistergenot van gemaakt, althans voor mensen die net als ik ook veel naar die oude klanken geluisterd hebben.


De CD is te beluisteren op Spotify.


Juifs et Trouvères
Ensemble Alla Francesca
Buda Musique 860261
Distributeur: Xango Music Distribution, Utrecht

8 + 3 = ?
Dank je Jan! Interessant en leuk artikel. Fijn dat er nu ook aan muziek wat meer aandacht besteed wordt. Misschien een tip/vraagje: is het wellicht mogelijk om ook de site te noemen waar deze prachtige cd's besteld kunnen worden. En eventueel beluisterd. Ik bedoel dan niet Xango, dat is een geweldige zaak, maar de site http://www.cfmj.fr/. Daar is, zeker voor geïnteresseerden, veel informatie te vinden. Maar, ik ben nu al blij met deze nieuwe columns! Veel succes en vriendelijke groet Anna Denekamp
Leuk Jan!! De crescras mail krijg ik elke week, dus ik ga je columns lezen. Groetjes
Dank! Direct besteld!!
Beste Anna, Ik heb even zitten googlen en als je de naam van de CD invoert, kom je vanzelf op een aantal sites terecht waar delen van de CD te beluisteren zijn. Hoe betrouwbaar die verkopers zijn, weet ik niet. Onderling zijn er ook nog prijsverschillen, mede omdat er portokosten e.d. bij komen. Ik geef alleen de naam van de importeur/distributeur in Nederland. In dit geval dus Xango Music Distribution ( XMD). Er zijn op dit moment maar weinig distributeurs voor "Joodse" muziek. Bedankt voor de reactie. Het moedigt mij aan op de uitkijk te blijven! Groeten, Jan Waas
Beste Jan, Hartelijk dank voor je tip ik zal hem zeker kopen. Maar je weet minstens zo goed als ik, dat we er geen notie van hebben, hoe de muziek in die tijd werkelijk heeft geklonken. De muzieknotatie was in die tijd nog bijzonder primitief. Veel meer dan aangeven of een toon omhoog of omlaag ging en hoe lang die moest klinken deed men nog niet en metrum en maat werden nauwelijks aangeduid. Pas na 1300 werd het door het werk van Petrus de Cruce (ca 1290 - 1347) die een systeem ontwierp om de lengte der noten aan te geven wat duidelijker. En omdat we niet weten hoe het moet hebben geklonken is elke moderne uitvoering twijfelachtig! Tot ziens, Roland van Geens

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.