Hoe Eli d’Oliveira vrijstelling van deportatie wilde krijgen
Gepubliceerd op: 19 oktober 2023
Jaap Cohen geeft voor Crescas een lezing over de Aktie Portugesia. Onder het naziregime bepaalde je Joodse afkomst het verschil tussen leven en dood. Daarom begonnen Portugese Joden in Nederland een grootschalige operatie om te bewijzen dat zij niet tot het Joodse, maar tot het mediterrane ‘ras’ behoorden.
Portugese Joden stelden dat hun voorouders zich eeuwen terug op het Iberisch Schiereiland met christenen hadden vermengd. Bovendien achtten zij zich met hun verfijnde uiterlijke kenmerken, hoogstaande culturele ontwikkeling en ‘waardige en statige’ gedrag superieur aan de Asjkenazische Joden uit Oost-Europa. De rassenwetten van de nazi’s zouden hen daarom niet moeten treffen.
In zijn lezing zal historicus en schrijver Jaap Cohen ingaan op het verloop en de achtergronden van deze ‘Aktie Portugesia’ aan de hand van het verhaal de Portugees-Joodse schrijver, stenograaf en psycholoog Eli d’Oliveira.
Met zijn uitgebreide stamboom probeerde Eli d’Oliveira vrijstelling van deportatie naar de concentratiekampen te verkrijgen. Waren zijn voorouders echt zo beschaafd als hij tijdens de oorlog beweerde? Hadden zij zich inderdaad altijd afzijdig gehouden van Asjkenazische Joden?
Jaap Cohen promoveerde in 2025 cum laude op zijn proefschrift De onontkoombare afkomst van Eli d’Oliveira. Een Portugees-Joodse familiegeschiedenis. Het proefschrift is verschenen bij uitgeverij Querido.
De lezing van Jaap Cohen bij Crescas vindt plaats op 16 november. Inschrijven kost 17,50 euro. U kunt nu al een zitplaats reserveren op de website van Crescas.