Boekennieuws

Van alles over Joodse schrijvers, boeken, boekpresentaties en ander nieuws uit de wereld van het boek

Gepubliceerd op: 14 april 2022

Joodse man met boeken, een doek van de New Yorkse kunstenaar Samuel S. Heller (1902-1997). Heller maakte naam met zijn expressionistische figuur-, portret-, stilleven- en landschapschilderkunst.

Midden in het beschaafde Europa
De pogroms van 1918-1921 en het begin van de Holocaust

Jeffrey Veidlinger

Utrecht: Uitgeverij Spectrum, 2021
Aantal blz.: 520
ISBN: 9789000351077
Vertaald door: George Pape
Oorsponkelijke titel: In the Midst of Civilized Europe. The Pogroms of 1918-1921 and the Onset of the Holocaust

Tussen 1918 en 1921 werden in Oekraïne meer dan 100.000 Joden vermoord. Zij kregen de schuld van de onrust van de Russische revolutie. Er zijn honderden gevallen bekend waarbij burgers hun Joodse buurtgenoten ongestraft beroofden, seksueel misbruikten en vermoordden. Hoewel deze pogroms vandaag de dag grotendeels vergeten zijn, werden ze destijds breed uitgemeten. Hulpverleners waarschuwden voor het gevaar dat de Joden in de rest van Europa te wachten stond. Twintig jaar later zouden deze verschrikkelijke voorspellingen werkelijkheid worden.

Gebaseerd op lang vergeten archiefmateriaal – waaronder duizenden getuigenissen en rechtbankverslagen – laat gerenommeerd historicus Jeffrey Veidlinger zien hoe deze golf van geweld de basis legde voor de Sjoa. Aan de hand van verhalen van overlevenden, daders, hulpverleners en overheidsfunctionarissen legt hij uit hoe zoveel mensen tot dezelfde vreselijke conclusie kwamen: dat Joden uitroeien een acceptabel antwoord was op de vele problemen waarmee Europa te kampen had.

"Geen enkele geschiedenis van de Joodse catastrofe komt dusdanig in de buurt van de virtuositeit van het onderzoek, helderheid in taal en krachtige analyse als dit uitzonderlijke boek. Waar de verschrikkingen van de gebeurtenissen plaatsmaken voor empathisch begrip, is de lezer Veidlinger dankbaar omdat hij ons eraan herinnert wat geschiedenis teweeg kan brengen." Timothy Snyder, auteur van Bloedlanden.

Jeffrey Veidlinger (Toronto, 1971) promoveerde aan de McGill University in Montreal en is nu als hoogleraar Geschiedenis en Joodse Studies verbonden aan de Universiteit van Michigan.

Het blauwe uur

Alexander Lernet-Holenia

Amsterdam: Wereldbibliotheek, 2022
Aantal blz.: 208
ISBN: 9789028451575

Ook als e-book verkrijgbaar
Vertaald door: Gerrit Bussink
Oorsponkelijke titel: Mars im Widder

In augustus 1939 neemt een Oostenrijkse militair deel aan een legeroefening. Tijdens de broeierige avonden gaan de gesprekken met zijn mede-officieren over leven en dood, en vooral over het gebied daartussen. Op een vrije avond wordt hij verliefd op een raadselachtige vrouw. Hij belooft haar snel terug te keren, maar de dag erna trekt hij met zijn legereenheid naar de Poolse grens en valt Polen binnen. De Tweede Wereldoorlog is begonnen. Tijdens de heftige gevechten maakt hij rare dingen mee: duizenden krabben die naar het oosten trekken, een gesprek met zijn gesneuvelde commandant, een voltreffer die hij zonder een schrammetje overleeft, de ontmoeting met een vrouw waarin hij zijn geliefde herkent, hoewel ze in niets op haar lijkt, op een paradijselijke plek in een bos.

Het is alsof de tijd in deze roman tot stilstand komt, terwijl de hoofdpersoon zich steeds gehaaster beweegt, als om te ontkomen aan zijn lot waarvan hij niet weet wat dat precies is. De rauwe werkelijkheid van oorlog en slagveld enerzijds en de magische, ongrijpbare wereld van droom en verbeelding anderzijds zorgen voor een ongehoorde spanning. Grote literatuur, en totaal eigenzinnig.

Alexander Lernet-Holenia (1897-1976) was een Oostenrijkse schrijver met een enorm oeuvre: romans, verhalen, poëzie, theaterstukken en filmscripts. Voor ons is hij een ontdekking zoals in 1998 Sándor Márai. Net als bij Márai treft de lezer bij Lernet-Holenia die Midden-Europese sfeer, het besef dat het leven groter en onkenbaarder en onbeheersbaarder is dan we in onze moderne overmoed willen geloven.

De achterkant van de bevrijding
Schrijvers tussen angst en onafhankelijkheid in de Tweede Wereldoorlog

Bertram Mourits

Amsterdam: Uitgeverij Pluim, 2022
Aantal blz.: 280
ISBN: 9789493256521

Ook als e-book verkrijgbaar

Vóór de oorlog schreven ze bestseller na bestseller: het echtpaar Scharten-Antink. Ze verhuisden naar Italië en waren zeer onder de indruk van Mussolini. Na de oorlog wilde niemand nog met hen te maken hebben. Vóór de oorlog was Roel Houwink actief in literaire tijdschriften en bevriend met voorname schrijvers als Hendrik Marsman en Gerrit Achterberg. Tijdens de oorlog bleef hij schrijven en maakte hij leesrapporten voor de Kultuurkamer. Na de oorlog wilde zijn uitgever niet eens een kerstverhaal van hem hebben. De Scharten-Antinks, Houwink, maar ook Henri Bruning of Jo Ammer-Küller: grote namen van voor de oorlog, maar ze waren fout, en werden uit de Nederlandse letteren gezuiverd.
Op basis van brieven, dagboeken en andere historische documenten beschrijft Bertram Mourits in De achterkant van de bevrijding hoe schrijvers ertoe kwamen om zich aan te sluiten bij de Duitse bezetter. Hij komt tot een ontnuchterende ontdekking: dit waren mensen die zich zorgen maakten, om hun gezin en hun persoonlijke leven, die geen idee hadden wat ze anders zouden kunnen doen dan schrijven. Sommigen maakten zich zorgen om de taal en het voortbestaan van de westerse cultuur, en meenden dat er in Duitsland een oplossing was gevonden om het verval tegen te gaan. Lang niet allen waren volbloed fascisten. Ze moesten een manier vinden om opnieuw te beginnen, net als de Joodse schrijvers die de oorlog hadden overleefd, of schrijvers die als dwangarbeider in Duitsland waren geweest. Ook voor deze schrijvers heeft de bevrijding een achterkant, die vraagt om rekenschap en bezinning.
Een eeuw later zien we de zorg om onze beschaving en de angst voor het vreemde terugkeren, en hoe extreemrechts daarvan profiteert. Wat kan de literatuur ons leren over de fouten uit het verleden, en de gevaren van nu?

Bertram Mourits (1969) promoveerde op de poëzie van de Zestigers en schrijft over literatuur in onder andere De Gids en Poëziekrant. Met Pieter Steinz maakte hij over popmuziek de boekenreeks Luisteren&cetera. Tot 2018 was hij hoofdredacteur non-fictie en poëzie bij uitgeverij Atlas Contact.

Sally Noach redde in de Tweede Wereldoorlog honderden vluchtelingen het leven, maar erkenning hiervoor van regeringszijde kwam er nooit. Hij bleef op zijn vlucht naar Engeland ‘hangen’ op het Nederlandse consulaat in Lyon als tolk-vertaler. Daar heeft Sally honderden Nederlandse (Joodse en niet-Joodse) vluchtelingen geholpen te vluchten naar Zwitserland en Spanje om zich vervolgens in Engeland bij de geallieerde strijdkrachten aan te sluiten.

Diplomaten van Buitenlandse Zaken waren bepaald niet ingenomen met wat zij "de onbeschaafde gelegenheidsdiplomaat" noemden.
Zoon Jacques Noach (Londen, 1946) deed uitgebreid archiefonderzoek naar het ‘dossier Sally Noach’ en kwam tot ontluisterende onthullingen over de hulp die ‘Londen’ bood aan Nederlandse vluchtelingen. Als het aan de ambtenaren had gelegen was iedereen vanuit Frankrijk direct teruggestuurd naar het bezette Nederland. Ook was er onmiskenbaar sprake van beschavingsantisemitisme.

Op 23 april gaan Frits Barend met Jacques Noach in gesprek over zijn boek.



Type:
literair
Wie:
De Amsterdamse Boekhandel
Waar:
Buitenveldertselaan 170, Amsterdam
Wanneer:
zaterdag 23 april 2022
Tijd:
15.00 uur

Amstelveen is in de recente Joodse geschiedenis een van de zeldzame plekken in Nederland waar de Joodse gemeenschap groeit en floreert. Een bijzonder verhaal, waarnaar historicus Bart Wallet momenteel onderzoek doet en waarover nog dit jaar het boek Hoop en Wanhoop – oral history verschijnt. De schrijver heeft behoefte aan beeldmateriaal afkomstig van de lokale Joodse gemeenschap om het boek mee te illustreren! Wie kan Bart helpen? Lees meer over het project in Boek in de maak over bloeiende Joodse gemeenschap in Amstelveen; oproep voor beeldmateriaal.

Historica Nechamah Mayer-Hirsch (1941) bekommert zich niet alleen om de grafstenen en de doden die begraven liggen op de twee Joodse begraafplaatsen in Amersfoort, maar schrijft ook verhalen.

In 2009 werden ze onder de titel Verhalen uit Joods Amersfoort in boekvorm uitgegeven.
Die uitgave is niet meer verkrijgbaar, maar de verhalen, veertien in totaal, zijn nog wel online te lezen

Nieuwsbrief

Volg ons en blijf op de hoogte! Schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief en wij zorgen dat je niks mist.

Bekijk nieuws overzicht

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.