Het onwaarschijnlijke optimisme van Viktor Frankl
Gepubliceerd op: 16 maart 2023
De Oostenrijks-Joodse psychiater Viktor Frankl (1905-1997) ontwikkelde in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw een gesprekstherapie die patiënten in staat stelde op betekenisvolle wijze om te gaan met lijden. Zijn visie op het mens-zijn diende daarbij als uitgangspunt.
Tijdens zijn studie geneeskunde specialiseerde Viktor Frankl zich in neurologie en psychiatrie, en vooral depressie en zelfmoord. Met die achtergrond begeleidde hij studenten en later vrouwen die kampten met zelfmoordgedachten.
In 1942 werd hij samen met zijn vrouw en ouders gedeporteerd naar het concentratiekamp Theresienstadt. Ondanks de onmenselijke omstandigheden bleef hij oog houden voor zijn medegevangenen. Hij behandelde hen bij zwaarmoedigheid en probeerde zelfmoord te voorkomen.
Van zijn familie overleefden alleen hijzelf en een zus die bijtijds naar Australië was geëmigreerd. Ondanks dit persoonlijke lijden kwam hij tot de conclusie dat het leven zelfs onder de meest inhumane omstandigheden zinvol is.
Die opvatting vond zijn weerslag in het boek De zin van het bestaan: een inleiding tot de logotherapie dat al in 1945 verscheen. Frankl is daarin verrassend optimistisch over het menselijk vermogen zich boven het lijden te verheffen.
In de jaren daarna ontpopte Frankl zich tot een van de bekendste psychotherapeuten van de moderne tijd. Hij was onder meer hoogleraar in de neurologie en de psychiatrie aan de universiteit van Wenen en hoogleraar in de logotherapie aan de universiteit van San Diego in de VS.
In haar lezing voor Crescas bespreekt Ellen van Son-de Waard de nalatenschap van Viktor Frankl. Zij volgde onder meer een driejarige opleiding in de logotherapie aan het Viktor Frankl Instituut in Wenen. Daarnaast doceert zij logotherapie aan de Academie voor Geesteswetenschappen.
