Het nieuwe logo van Crescas ziet het licht
Gepubliceerd op: 20 augustus 2020
Geschreven door Diklah Zohar
Het nieuwe logo van Crescas zal u zeker niet zijn ontgaan. Het is niet alleen een logo, maar ook een klein kunstwerk, uitgevoerd door Jorick van der Smaal. De inspiratie hiervoor is een serie olielamp-chanoekiot, gegoten in koper met prachtig haakwerk in de vorm van een levensboom met vogels en andere dieren erin. Elke chanoekia heeft haar eigen symboliek. Bij de ene zijn het de leeuwen van Juda, bij de andere steenbokken, herten, en vogels. Veel vogels. Soms zo gestileerd dat je niet meer ziet dat het vogels zijn. De levensboom heeft ons geïnspireerd bij de keuze van het educatieve thema van dit jaar – de levensboom van de Joodse literatuur.
Maar de mooiste symboliek van de chanoekia is natuurlijk… het licht. Licht is in Tanach symbool voor gerechtigheid, kennis en wijsheid. Maar het is ook een symbool van hoop en de overwinning van het goede. Volgens een chassidische uitspraak is één kleine kaars voldoende om de hele duisternis te doen verdwijnen. Dat is ook regelmatig te zien in de kunst van Chagall. In het bekende liedje zingen wij "verlicht onze ogen met Uw onderwijs" – waarbij verlichting staat voor het begrijpen door studie en uitleg, kennis eigen maken, en het genot daarvan. Dat willen wij bij Crescas benadrukken.
In een vroege versie van het logo hadden wij ervoor gekozen de pootjes van de chanoekia te laten verwijderen. Het lijkt te veel op een bank, dachten wij. Maar juist in de tijd van corona, waarin een groot deel van het educatieve programma van Crescas noodgedwongen online ging, kreeg de bank een speciale betekenis – niet meer onderwijs uit een leerstoel in een lokaal, maar leren vanuit je eigen, zachte, comfortabele zitbank thuis. De chanoekia kreeg haar pootjes dus terug!
In het hart van het logo kun je een uiltje herkennen, een vogel die symbool staat voor wijsheid. Waarschijnlijk omdat de uil zo goed kan zien in het donker, kreeg hij die associatie van het zien en herkennen van verborgen dingen en inzicht krijgen in ingewikkelde zaken.
Verder kozen wij bewust voor de olielamp-chanoekia en niet voor de meer traditionele chanoekia in de vorm van een menora. Thuis heb ik een houder voor een olielamp-chanoekia die ik zo’n twintig jaar geleden tijdens mijn studietijd in Leiden in een klein antiekenwinkel kocht. In de etalage, tussen oud porselein en boeddhabeeldjes, viel me deze metalen houder meteen op. Versierd met een Davidster, bloemen en het woord ‘Chanoeka’ in het Hebreeuws. De chanoekia was duidelijk handgemaakt. Iemand heeft dus uren gewerkt aan het snijden van het metaal, het bewerken ervan en het aanbrengen van de gehamerde versiering, puntje voor puntje. Ik liep de winkel in.
Er bleek een bijzonder verhaal vast te zitten aan de chanoekia. De antiquair wist te vertellen dat de zolder van het pand, in zijn moeders tijd, een schuilplaats was voor een Joodse metaalbewerker. Na de oorlog liet hij allerlei spulletjes van metaal aan haar na, waaronder deze chanoekia. Hij wist de naam van die man nog, die de oorlog had overleefd. Helaas heb ik de naam niet meteen opgeschreven …
Ik vind het bijzonder dat ik een tastbaar stuk geschiedenis in handen heb, mét het bewijs dat ook de absolute duisternis toch kan worden overwonnen.
Het logo van Crescas is dus meer dan een logo.
Sjana tova!
