1. Van het getto naar de moderne wereld

Boek: Jacob Katz, Out of the Ghetto: The social background of Jewish emancipation, 1770-1870, 1973.

Weinig historici hebben zo’n grote invloed uitgeoefend op het gangbare beeld van de Joodse geschiedenis als Jacob Katz. Hij was dan ook bezig met de grote vragen die moderne Joodse gemeenschappen bezighielden: waar komt de moderniteit het Jodendom binnen? Hoe zijn de relaties tussen Joden en niet-Joden geweest? Was er sprake van integratie van Joden – of helemaal niet? Out of the Ghetto schetst de ingrijpende veranderingen in de Joodse wereld van de achttiende en negentiende eeuw.

2. Joden als de nieuwe standaard

Boek: Yuri Slezkine, The Jewish Century, 2006.

Nog nooit hadden joden zo’n bevoorrechte positie als nu, betoogt Yuri Slezkine in zijn provocerende boek The Jewish Century. Meer dan wie ook hebben Joden zich aan de moderniteit weten aan te passen en daardoor zijn zij een model en voorbeeld geworden voor heel veel andere mensen. De moderne tijd is niets minder dan ‘De Joodse Eeuw’. In deze lezing gaan we op zoek naar Slezkine’s argumentatie voor zijn prikkelende stelling, die ons van Rusland naar Europa en Amerika brengt.

3. De Talmoed als het Joodse thuisland

Boek: Daniel Boyarin, A traveling homeland: The Babylonian Talmud as Diaspora, 2015.

Daniel Boyarin is een van de goeroes in het veld van Joodse studies. Hij heeft talloze fans, maar er zijn er ook velen die hun wenkbrauwen fronsen bij zijn vaak gewaagde stellingnames. Dat hij een origineel en inspirerend denker is, daar is iedereen het wel over eens. Veel van Boyarins grote thema’s komen bijeen in zijn boek over de Babylonische Talmoed: filologie, antropologie, maar vooral diasporastudies. Wat betekent het dat joden een diaspora vormen? Welke impact heeft het om deel uit te maken van een diaspora- gemeenschap? Aan de hand van de Talmoed laat Boyarin op prikkelende wijze zien, hoe hij de Joodse geschiedenis en het Joodse heden ziet.

4. De Joodse verlichting

Boek: Shmuel Feiner, The Jewish Enlightenment, 2003

In de afgelopen eeuw is er een forse bibliotheek volgeschreven over de Haskala, een term die vaak als ‘Joodse verlichting’ wordt vertaald, maar in werkelijkheid veel complexer is. Complexiteit is ook precies het resultaat van al die nieuwe studies. De Israëlische historicus Shmuel Feiner heeft dat in een grootse greep bijeengebracht in zijn boek The Jewish Enlightenment, waarin hij de breedte van de ‘Joodse verlichting’ beschrijft. Het boek is een historische studie, maar tegelijkertijd geeft Feiner er een duidelijke visie mee af voor het huidige jodendom.

5. Messianisme als dragende kracht in het jodendom

Boek: Gershom Scholem, The messianic idea in Judaism, 1971

Wat is de drijvende kracht in het jodendom? Worden de ontwikkelingen in de Joodse geschiedenis bepaald door de niet-Joodse buitenwereld, of door de Joodse gemeenschap zelf? Deze vragen hielden de grote Joodse denker en geleerde Gershom Scholem zijn leven lang bezig. In The messianic idea in Judaism is een aantal van zijn invloedrijkste essays gebundeld, waarin hij betoogt dat messianisme en kabbala tot de ruggengraat van het Jodendom behoren en een verklaring bieden voor de grote Joodse bewegingen van de vroegmoderne en moderne tijd. In deze lezing gaan we op zoek naar Scholems visie en kijken naar de houdbaarheid daarvan.