Boekrecensie: Patrick Bernhart - Vlieg, mijn zwaluw

Gepubliceerd op: 16 oktober 2023

Vlieg, mijn zwaluw van Patrick Bernhart gaat over grote levensvragen. Kun je van grootouders houden die zijn gestorven voor je geboorte? Boekrecensie door Philip Menco.

Zijn Hongaars-Joodse ouders overleefden verschillende kampen, waaronder Auschwitz en een berucht nazi-dwangarbeiderskamp aan de Oostenrijks-Hongaarse grens. Vervolgens doorstonden ze het communistische regime in Hongarije. In 1956 vluchtten ze naar Nederland, waar ze moeilijk aardden, maar uiteindelijk hun draai vonden. Patrick Bernhart werd in 1968 geboren als hun enige kind.

Tijdens zijn vroege jeugd had Patrick een vrij onbezorgd leventje, totdat zijn vader in 1976 een ernstig auto-ongeluk kreeg. Dat zorgde voor manisch-depressieve klachten die gepaard gingen met een posttraumatisch stresssyndroom en een ontwaakt oorlogstrauma. Zijn gedrag veranderde totaal. Hij diende zonder overleg een scheiding in en bestookte zijn ex-vrouw en zijn zoon vervolgens met allerlei dreigementen. Het zorgde ervoor dat Patrick zijn vader afwees en sterk naar zijn moeder trok.

In zijn studietijd, maar ook daarna als advocaat en uitgever, greep hij regelmatig naar de fles. Tot zijn grote verdriet weet hij geen vaste relaties te krijgen en te onderhouden, wat hij zelf wijt aan trauma’s en niet deelbare geheimen uit zijn familiegeschiedenis.

Onderzoek
Tussen 2006 en 2010 doet hij uitgebreid onderzoek naar zijn afkomst. Na het overlijden van zijn moeder in 2021 completeert hij die zoektocht naar zijn familie en zet deze op schrift. Tevens start hij een uitgeverij, Pressburg, gespecialiseerd in dit soort familieverhalen.

Hij reist onder meer naar Oostenrijk, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Roemenië en Servië voor bronnenonderzoek. Internet, brieven naar allerlei instanties en contacten met familieleden en bekenden completeren het beeld. De auteur slaagt erin om zijn familie tot zelfs de late zeventiende eeuw te achterhalen en veel feiten over hun leven te verzamelen. Hij schildert hun bestaan tegen een voortdurend decor van antisemitisme.

Ook de oorlogsgeschiedenis van zijn ouders en grootouders komt in detail boven water. Zij werden in 1938 rooms-katholiek omdat Hongarije al voor de oorlog zeer antisemitische wetten invoerde. Het mocht niet baten, noch voor Patricks familie, noch voor het merendeel van de andere geassimileerde en gedoopte Joden in Hongarije. Na de oorlog werd de Joodse komaf van de familie doodgezwegen. Patrick hoorde pas op zijn vijftiende dat hij Joodse wortels had. Dat liet hem niet los.

Autobiografische familiegeschiedenis
Vlieg, mijn zwaluw is de autobiografische familiegeschiedenis van Patrick Bernhart. De auteur beschrijft de oudere leden van zijn stamboom vrij feitelijk en afstandelijk. Maar laat tegelijk zien hoe het leven voor Joden in Midden-Europa voortdurend werd bedreigd door het antisemitisme van onder meer de Habsburgse heersers en de bevolking. Vooral waar het zijn eigen grootouders en ouders betreft, begin je je als lezer meer verbonden en betrokken te voelen.

Door het verwerken van zijn trauma’s en de ontdekkingstocht naar zijn familiegeschiedenis heeft de auteur een nieuwe blik op zijn leven en de wereld gekregen. Zijn moeizame relatie met vrouwen en de worsteling met zijn Joodse identiteit, die als twee rode draden door het boek lopen, verwacht hij daarmee achter zich te laten.

Naschrift: de auteur is niet blij met deze recensie. Hij wijst op de jubelende artikelen die over zijn boek verschenen en de lovende reacties die hij mocht ontvangen, vooral van Hongaarse vluchtelingen en hun kinderen. Het is aan de lezer om zelf te oordelen.

Vlieg, mijn zwaluw. Een Habsburgs-Joods-Hongaars-Nederlands familiedrama. Patrick Bernhart
Uitgeverij Pressburg 2023
Prijs: hardcover € 29,99, E-book € 14,99. Binnenkort ook verkrijgbaar als luisterboek.

Nieuwsbrief

Volg ons en blijf op de hoogte! Schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief en wij zorgen dat je niks mist.

Bekijk nieuws overzicht

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.