Ben Cohen: wie was hij?
Gepubliceerd op: 27 augustus 2020
Amsterdamse lezers van onze nieuwsbrief zullen bij de naam Ben Cohen misschien denken aan het befaamde shoarmatentje aan de Rozengracht dat in 1978 zijn deuren opende en meteen een succes was en zou blijven.
De eigenaar van die zaak (die tegenwoordig Tel-Aviv Streetfood heet), deelt zijn naam met een tamelijk obscure schrijver.
De Ben Cohen die we hier aan je voorstellen schreef, voor zover wij weten, drie boeken: De hofjood van Neveh Shalom of De ondergang van De Stad Amsterdam, Een Jood op zee en De zwarte schuld.
Ben Cohen (1894-1936) was werkzaam in het onderwijs te Ribeira Grande de Santiago, op Portugees Cabo Verde (Kaapverdische Eilanden) in West-Afrika. In Amsterdam behaalde hij de doctorsgraad in de biologie en hij studeerde rechten in Lissabon. Gedreven door kennis van de scheepvaart en de universele rechten van de mens schreef hij een aantal novelles die tot 2017 onuitgegeven en onopgemerkt bleven. Tot zover wat uitgeverij Julius de Goede over de schrijver wist te melden.
Illustrator Arne Zuidhoek maakte voor Jood op zee het omslag en redigeerde de tekst redigeren. Hij schreef ons: "Ik gaf Jood op zee ter lezing aan mijn goede vriend Niels, die zijn sporen in de literaire wereld verdiend heeft, en wel in de hoop dat hij het werk de moeite waard zou vinden. Dat was inderdaad het geval, vandaar zijn woorden op het omslag. Voor zover ik het begrijp tast de uitgever wat de origine van de schrijver betreft in het duister, de gegevens op het omslag van Een Jood op Zee zijn niet per se waar. Mogelijk is de naam Ben Cohen of Ben Jamin Cohen een van de heteroniemen van een schrijver/dichter als Fernando A.N. Pessoa (1888-1934). (Pessoa creëerde er minstens twintig.)"
Volgens Jono David die de pagina Jewish Africa: A Cultural and Historical Photographic Survey samenstelde, was Ben(jamin) Cohen een handelsman. Maar waarin handelde hij?
Van Een Jood op zee weten we alleen wat op de achterflap vermeld staat: "Dit is een fantastisch verhaal over een man die, tegen zijn zin, op een zeilschip op de verre vaart is terechtgekomen." Volgens literair historicus Niels Bokhove doet Een Jood op zee denken aan L. Feuchtwangers Jood Süss: "De passage rond het kannibalisme lijkt gezocht, maar is essentieel voor het verhaal. Een goede reden de novelle eindelijk het licht te doen zien. Meesterlijk geschreven. Ik zou het gaan lezen als ik u was." Over De hofjood van Neveh Shalom weten we niets meer dan dat het 'een reisverhaal' is.
En dan is er De zwarte schuld. Daarin volgt Cohen de bewegingen van de transatlantische slavenhandel en geeft gruwelijke cijfers en feiten, zoals dat twee derde van de Afrikanen die naar de Amerika's zouden worden verkocht - volgens Cohen maar liefst twintig miljoen mensen - om het leven kwam voordat ze zelfs maar de Westkust van Afrika hadden bereikt. Volgens hem stierven ze door toedoen van Afrikanen. Hij schrijft: "Zou er inzake de misère van de slavernij en de transatlantische handel van 'zwart ivoor' sprake zijn van schuld, dan dienen we te spreken van 'de zwarte schuld'." En Cohen de schrijver kon het weten: zijn voorvaderen waren al vanaf de zestiende eeuw betrokken bij de slavenhandel vanuit Afrika.
En dan is er nog het Cape Verde Jewish Heritage Project waar ook een Ben Cohen wordt genoemd.
Hoe leuk zou het zijn als we deze obscure auteur aan een tweede literair leven konden helpen!
