Fake news: we trappen er bijna allemaal in

Gepubliceerd op: 16 februari 2023

Nepnieuws. Op social media is er haast geen ontkomen aan. Nepnieuws verspreidt zich net als een virus razendsnel en laat zich moeilijk corrigeren. Daarom pleit hoogleraar Sander van der Linden voor een ‘vaccinatie’ tegen nepnieuws en desinformatie.

De verspreiding van ‘fake nieuws’ als propagandamiddel bestaat al heel lang. Bijvoorbeeld in de vorm van antisemitische propaganda of, meer recent, de Russische verslagen van de oorlog in Oekraïne. Ook tijdens de coronapandemie ging nepnieuws als een lopend, nauwelijks te blussen, vuur rond op social media. De vorm en de manier waarop mensen fake news verspreiden, wordt steeds professioneler. Daardoor is het voor lezers die op zoek zijn naar betrouwbare informatie steeds lastiger verzinsels en werkelijkheid van elkaar te onderscheiden.

Alles voor de clicks?
Sander van der Linden, hoogleraar Sociale Psychologie aan de Universiteit van Cambridge onderzoekt of het mogelijk is een psychologische immuniteit te ontwikkelen tegen nepnieuws en desinformatie. Met zijn team ontwikkelde hij de online game Bad News, die ook in het Nederlands beschikbaar is.

In verschillende situaties moet de speler strategische keuzes maken om steeds populairder te worden op social media. Valsspelen, pesten, verdraaien, manipuleren, aanvallen. Alle denkbare tactieken komen langs. Hoe ver ben je bereid om te gaan? Alles voor de clicks? Die vragen maken de speler niet alleen bewust van de gevolgen van beïnvloeding, maar ook wat het kan opleveren. Niet voor niets staat op de eerste pagina van het spel: ‘Van nepnieuws naar chaos. Hoe slecht ben jij?!’

Nazipropaganda
Een deel van zijn Joodse familie ondervond de gevolgen van nazipropaganda in de aanloop naar en tijdens de Tweede Wereldoorlog. “Hitler begon zijn propaganda ook niet met: we moeten de Joden in kampen zetten”, zegt Van der Linden in een interview met het AD. “Dat ging veel subtieler, zo van: het gaat slecht met de economie, mensen hebben honger, misschien komt dat doordat we te veel van een bepaald soort mensen hebben? Jaar na jaar na jaar werd de haat opgebouwd. En in onze tijd heb je mensen die hetzelfde doen.’’

Hoe moeilijk het inmiddels is om feiten van verzinsels te onderscheiden blijkt uit zijn boek Foolproof: Why We Fall for Misinformation and How to Build Immunity, dat begin dit jaar verscheen.

Kwetsbaar
Daarin beschrijft hij een experiment waarin hij de deelnemers een aantal krantenkoppen liet zien. Welke koppen zijn onzin en welke zijn echt? Die vraag was ingewikkelder dan gedacht. Slechts vier procent van de respondenten bleek alle koppen met nepnieuws te herkennen. En dat had niets te maken met opleiding of het nieuws volgen.

Volgens Van der Linden is iedereen kwetsbaar. Met zijn onderzoek, de game en zijn boek wil hij het publiek ‘vaccineren’ tegen desinformatie en nepnieuws. Op die manier hoopt hij hen weerbaarder te maken.

Op woensdag 7 juni geeft Sander van der Linden een online college over nepnieuws. Mis het niet.

Eind maart is zijn boek Foolproof in Nederlandse vertaling verschenen. Immuun voor nepnieuws is uitgegeven door Spectrumboeken.

Nieuwsbrief

Volg ons en blijf op de hoogte! Schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief en wij zorgen dat je niks mist.

Bekijk nieuws overzicht

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.