Bernie's oorlog
Dagboek van een Joodse boerenknecht 1942-1945
Gepubliceerd op: 10 december 2020
Dagboek van een Joodse boerenknecht 1942-1945
Aline Pennewaard, Willy Lindwer
Amsterdam: Amphora Books, 2020
Aantal blz.: 376
ISBN: 9789064461279
Het dagboek van Bernard 'Bernie' Mestriz neemt ons mee naar het leven van een vervolgde Joodse jongen uit de Gelderse gemeente Terborg. Hij slaat op de vlucht voor de nazi's en weet die, zwervend door de Achterhoek, uit handen te blijven.
Bernie begint te schrijven op 13 april 1942. Hij is dan 17 jaar, het is de dag dat hij een vals persoonsbewijs krijgt en de rest van de oorlog als boerenknecht Michiel Johan Schuurman door het leven zal gaan. Veel Joodse boerenknechten zullen er niet zijn geweest. Hij verhaalt uitvoerig over de alledaagse dingen op het platteland en over zijn werk op de verschillende boerderijen waarmee hij in ruil voor een onderduikplek de kost verdient.
De dagboekaantekeningen variëren van korte mededelingen over zijn dagelijkse bezigheden tot langere verhalen waarin hij schrijft over de oorlogshandelingen in Nederland en daarbuiten. Zijn angst is soms voelbaar, maar vaak zijn de aantekeningen opmerkelijk nuchter van toon, en dat terwijl overal verraad, razzia's, NSB'ers en het oppakken van Joden in zijn omgeving voortdurend op de loer liggen. Bernie is een orthodoxe Jood en houdt zich onder alle omstandigheden aan de Joodse wetten en feestdagen. Zo vermeldt Bernie altijd dat hij heeft gebeden - ook tijdens momenten van groot gevaar.
Het dagboek lijkt soms meer op een logboek; zijn notities zijn doorgaans heel gestructureerd: wat hij gedaan heeft, de weersomstandigheden en barometerstanden en het oorlogsnieuws. Vanaf Rosj Hasjana op 29 september 1943 voegt hij vrijwel steeds de Joodse datum toe.
Op 6 februari 1944 schrijft Bernie voor het laatst, en pakt op 9 april 1945 "de pen weer ter hand om althans te trachten voor het grootste gedeelte weer te geven wat er het afgelopen (hier ontbreekt een woord) alzo geschied is. Om te beginnen een kort overzicht van de belevenissen der afgelopen dertien maanden, d.w.z. van 6 maart 1944 tot 9 april 1945."
En zo treft de lezer Bernie op 16 november 1945 aan als hij een bezoek brengt aan een kennis uit de Joodsche Invalide, een ontmoeting die hem een baan als kantoorbediende bij een assurantiebedrijf oplevert. De laatste woorden van zijn dagboek schrijft hij op 20 november 1945, zes maanden na de bevrijding: "vandaag op kantoor gewerkt."
Bernie heeft het bewaard gebleven deel van het dagboek van zijn vermoorde neef Alfred Wolf bij zijn eigen dagboek gevoegd. Beiden kwamen uit Terborg en waren nog tieners toen de oorlog uitbrak. Deze bijzondere dagboeken van een overlever en van een vermoorde onderduiker brengen ons dicht bij het dagelijkse leven van opgejaagde Joden tijdens de bezetting van ons land. Bernie Mestriz (1925-1999) overleefde als enige van zijn gezin de Sjoa.
Aline Pennewaard (1978) is historicus. Momenteel werkt ze aan haar promotieonderzoek naar de deportaties van Joden vanuit Nederland naar de concentratiekampen.
Willy Lindwer (1946) is documentairefilmer, fotograaf en auteur.
