Expositie Samuel Jessurun de Mesquita
De ontdekker van M.C. Escher
Gepubliceerd op: 16 februari 2023
Vanaf 18 februari is er een bijzondere expositie te zien met werken van Samuel Jessurun de Mesquita. De ontdekker van M.C. Escher krijgt daarmee de aandacht die hij verdient.
In 2023 is het 125 jaar geleden dat Maurits Cornelis Escher (1898-1972) werd geboren. Met de grootste museale Eschercollectie ter wereld vormen Escher in Het Paleis en Kunstmuseum Den Haag het centrum van dit bijzondere jubileumjaar. Beide musea wijden dit jaar grote exposities aan Escher.
Ontdekker en leermeester
Het succes van M.C. Escher was niet mogelijk geweest zonder zijn leermeester en goede vriend Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944). Niet alleen een grandioze kunstenaar en graficus, maar ook leraar grafische technieken. In die rol ontmoette hij de zoekende jongeman voor het eerst op de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten in Haarlem.
Escher kiest, aangespoord door zijn ouders, aanvankelijk voor de specialisatie Bouwkunde. Zodra De Mesquita zijn vroege werk ziet, overtuigt hij Escher ervan om over te stappen naar grafiek.
Goede leerling
Als goede leerling kijkt Escher tijdens zijn schooltijd naar de stijl en thema’s van zijn meester. De Mesquita verbeeldt mensen en dieren in krachtige lijnen met een focus op wat essentieel is. Zijn dierportretten zitten vol karakter en zijn ontstaan tijdens uitstapjes naar de Amsterdamse dierentuin Artis, waar hij de dieren ter plekke bestudeert.
De Mesquita legt weliswaar de basis voor Eschers kunstenaarschap, maar beiden gaan stilistisch hun eigen weg. Toch ontwikkelen de twee kunstenaars een artistieke en persoonlijke band voor het leven.

Samuel Jessurun de Mesquita, Hoornuil, 1915. Collectie Kunstmuseum Den Haag

Maurits Cornelis Escher, Mansportret, 1920. Collectie Kunstmuseum Den Haag. © The M.C. Escher Company – Baarn – Holland.
Tweede Wereldoorlog
Zelfs tijdens de Tweede Wereldoorlog blijven de twee met elkaar in contact. De Mesquita is van Portugees-Joodse afkomst en beiden beseffen de gevaren. In de nacht van 31 januari op 1 februari 1944 worden De Mesquita, zijn vrouw en hun zoon Jaap gedeporteerd. De kunstenaar en zijn vrouw worden in Auschwitz vermoord. Zoon Jaap keert niet meer terug uit concentratiekamp Theresienstadt.
Pas later ontdekt Escher het lot van zijn leermeester en diens gezin. Nietsvermoedend arriveert hij op 28 februari bij het lege huis en atelier. Het is geplunderd en alles ligt overhoop. Hij raapt zoveel mogelijk werk bijeen en redt hiermee een groot deel van De Mesquita’s collectie. Zo houdt Escher in de jaren na diens overlijden het kunstenaarschap van Samuel Jessurun de Mesquita in ere.
Vanaf 18 februari hangen de aangrijpende werken van De Mesquita zij aan zij met het werk van Escher in de tentoonstelling De ontdekker van Escher: Samuel Jessurun de Mesquita in Escher in Het Paleis. De expositie is te zien tot en met 1 oktober.
Beeld: Samuel Jessurun de Mesquita, Zelfportret (met wandelstok, bolhoed en sigaar), 1935. Collectie Kunstmuseum Den Haag