Boekrecensie: Koninklijke caleidoscoop met Joods facetje
Recensie door Philip Menco
Gepubliceerd op: 28 september 2023
Publicist en journalist Kemal Rijken heeft een boeiend boek geschreven over de Europese koninklijke families van 1940 tot heden. In Monarchie beschrijft hij chronologisch en anekdotisch de ontwikkeling bij de vorstenhuizen van Scandinavië, de Benelux, Groot-Brittannië, Spanje en op de Balkan.
We zien monarchen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog naar Londen vluchten, alwaar zij weinig deden voor hun Joodse onderdanen. Koningin Wilhelmina vormt daarvan een treffend voorbeeld. Dat staat in schril contrast met bijvoorbeeld de koningen van Roemenië of Bulgarije, die in hun land bleven en door hun optreden tienduizenden Joodse levens hebben gered. Maar alle vorsten van Noord- en West-Europa worden na de oorlog als helden binnengehaald.
Dat geldt niet voor gebieden die door de Sovjet-Unie zijn bevrijd. Daar voelt 'keizer' Stalin niets voor plaatselijke concurrenten. In Italië kiest de bevolking expliciet voor de republiek. Spanje ten slotte houdt onder dictator Franco de monarchie als staatsvorm in stand, maar wel zonder vorst zolang de regerende generaal aan de macht is.
Opeenvolgende generaties
We zien hoe de generaties elkaar opvolgen en, soms onder druk van de politiek, proberen het koningschap te moderniseren of aan te passen aan hun tijd. Op die manier willen de vorsten voorkomen dat zij de steun van de bevolking verliezen. Tegelijk blijken deze families erg menselijk. Ze doen onverstandige dingen, houden er maîtresses op na, maken ongelukkige partnerkeuzes, proberen zich als gewone burgers te gedragen, terwijl ze tegelijk een heel elitair leven lijden, of maken ruzie in de familie.
Openheid vinden velen lastig. Eigenlijk slagen alleen de Noorse en Deense vorsten erin om een mooie balans te houden, zij het dat er ook in die landen wel eens wat misgaat. En koningin Elizabeth van Engeland weet een rol als verbinder voor zich op te eisen in het Gemenebest.
Onthullend
Het boek van Rijken geeft een onthullend inzicht in de verschillende keuzes die koningshuizen maken en de gevolgen daarvan op het draagvlak onder de bevolking. Hij doet dat vooral observerend, maar wat Nederland betreft soms ook heel kritisch.
Monarchie, Koningshuizen in Europa vanaf 1940, geschiedenis, uitdagingen en overlevingskansen, zoals de titel voluit luidt, is een zeer leesbaar en lezenswaardig boek, geschikt voor zowel voor- als tegenstanders van de monarchie. Het geeft een bijzondere, caleidoscopische blik achter de schermen van alle Europese vorstenhuizen en hun worsteling om relevant te blijven. Daarbij komt tevens het Joodse facet in en na de Tweede Wereldoorlog herhaaldelijk ter sprake.
Kemal Rijken - Monarchie, Koningshuizen in Europa vanaf 1940, geschiedenis, uitdagingen en overlevingskansen
Verschenen bij uitgeverij Ambo/Anthos ISBN: 9789026354182
Hardcover: € 34,99. E-book: € 14,99.