Boeken en ander nieuws voor lezers en boekenwurmen

De Joodse hofkunstenaar Larette was een slachtoffer van de Sjoa. Dat stelt goochelaar en journalist Michel van Zeist in zijn nieuwe boek. Larette, die wordt gezien als de grootste vooroorlogse magiër, maakte op vrijdag 14 mei 1943 een eind aan zijn leven. Over zijn dood in het souterrain van Willemsparkweg 128 in Amsterdam deden de afgelopen decennia tegenstrijdige verhalen de ronde. Het levenseinde van Larette intrigeerde ook illusionist Hans Klok, die in de televisieserie Zomergasten stilstond bij de goochelaar. De overlijdensakte en het politierapport van Larettes zelfmoord waren jarenlang onvindbaar en werden eerder dit jaar door Van Zeist opgedoken. Aan de hand van die documenten schetst hij het leven én de dood van een vergeten variétéartiest.

De van oorsprong Oostenrijkse goochelaar kwam tijdens de Eerste Wereldoorlog in krijgsgevangenschap en verloor zijn gehoor. Kort na die oorlog werd hij door theateragent Max van Gelder naar Nederland ‘gehaald’. Larette, artiestennaam van Cornel Hauer, goochelde voor koninklijke families in binnen- en buitenland. Hij werkte op de grootste internationale podia en stond bekend om zijn trucs met sigaretten en speelkaarten. De vingervlugge goochelkunstenaar ging zonder vast programma de bühne op en presenteerde shows die enkele uren duurden. Larette was eigenaar van de eerste goochelwinkel en -school in Nederland, waar hij lesgaf aan onder anderen de latere drievoudig wereldkampioen goochelen Fred Kaps. Ook de Joodse goochelaar Ben Ali Libi (1895-1943), bekend van het door Joost Prinsen voorgedragen gedicht van Willem Wilmink, was een van zijn klanten.

Het Nationaal Holocaust Namenmonument vormt vanwege zijn alomvattendheid de climax van de veelvormige Nederlandse herdenkingscultuur. In Vijfhonderd meter namen komen daarom ook de fascinerende geschiedenis van andere Holocaustmonumenten, lieux de mémoire en uitingen van herinneringscultuur, zoals literatuur, beeldhouw- en schilderkunst aan bod. Dit alles is verweven met de persoonlijke, ontroerende verhalen van nabestaanden, slachtoffers en overlevenden van de Sjoa. De Wagts meeslepende verhaal wordt verteld aan de hand van de rumoerige ontstaansgeschiedenis van het Nationaal Holocaust Namenmonument, waarvoor het Nederlands Auschwitz Comité in 2006 het initiatief nam en dat in 2021 werd onthuld. Het door de wereldberoemde Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind ontworpen monument is door zijn spectaculaire vormen, materialen en symboliek een uitzonderlijk gedenkteken.

De nakomelingen van Joseph Benedictus en Mietje de Hoop vormden rond 1940 een familie van zo’n 120 personen. Ze woonden vooral in de Amsterdamse Rivierenbuurt en aan het Haagse Bezuidenhout. Ze waren sigarenhandelaren, diamantslijpers, producenten van surrogaatproducten, politiemannen, architecten en handelaren in oud papier. De dochters waren getrouwd met bankemployés, musici, een toneelspeler, een advocaat, een drukker. Eén tak van de familie was katholiek, sommigen waren protestant. Velen waren ‘niets’, maar wel vaak in sjoel getrouwd, omdat het van oudsher zo hoorde. Na een ruzie in de jaren twintig was de familie uiteengevallen. Begin 1941 moesten zij opgeven of hun grootouders Joods waren en of zijzelf waren ingeschreven bij een Joodse gemeente. Bijna ongemerkt kwamen ze in een administratieve fuik terecht die zou leiden naar Auschwitz of Sobibor; veertien familieleden vonden daar hun einde. Door zich te verzetten en hun krachten te bundelen, wisten ze echter in meerderheid te ontkomen, met hulp van aangetrouwde advocaat Kymmell, NSB-ambtenaar Wolters en het Duitse hoofd van het Besluitbureau Calmeyer. Oudoom Willem kende namelijk een familieverhaal dat van pas kwam en zijn kleinzoon vocht aan het Oostfront. Aan de hand van papieren van de Calmeyerprocedure en herinneringen van teruggevonden familieleden, wordt dit verhaal verteld met familiefoto’s en documenten.