Emile Schrijver: “Als museum staan we midden in de maatschappij”
Gepubliceerd op: 23 februari 2023
Musea zijn meer dan bewaarplaatsen voor erfgoed en een verzameling zalen met tentoonstellingen. Van musea wordt verwacht dat ze een rol spelen in maatschappelijke debatten en dat ze, om twee vreselijke termen te gebruiken, ‘relevant en urgent’ programmeren. Wat betekent dat voor het Joods Cultureel Kwartier?
Het JCK in Amsterdam is de overkoepelende organisatie van het Joods Museum, het Joods Museum junior, de Portugese synagoge, de Hollandsche Schouwburg en het Nationaal Holocaust Museum, dat in 2024 zijn deuren opent. Aan de hand van een aantal casussen legt algemeen directeur Emile Schrijver in zijn lezing voor Crescas uit hoe het JCK zich mengt in het maatschappelijk debat en welke positie het museum daarin dan inneemt.
Heftig en urgent
Die maatschappelijke rol van het JCK is langzaam gegroeid, mede doordat de thema’s steeds heftiger en urgenter worden. Vraagstukken over antisemitisme zijn groter dan ooit, zowel vanuit de samenleving als bij de media. “Als museum staan we midden in die maatschappij”, zegt hij. “We zoeken het debat niet iedere keer op, maar bij relevante gebeurtenissen willen we ons geluid wel laten horen.”
Daarbij noemt hij het een voordeel dat het JCK meestal redelijk neutraal kan reageren. “We staan met één been in en met één been buiten de Joodse gemeenschap. Maar soms moet je stelling nemen.” Een recent voorbeeld daarvan is de projectie van antisemitische teksten op het Anne Frankhuis. “Daar moet je als museum inhoudelijk op kunnen reageren”, zegt Schrijver. “In zo’n geval proberen we als Joodse organisaties ook reacties met elkaar af te stemmen.”
In het huidige klimaat van verharding ziet Schrijver dat het profiel van de museumdirecteur bij het JCK de laatste jaren behoorlijk is veranderd. Er is iemand nodig die de rol van opiniemaker en duider op zich wil en kan nemen. “Als je dat niet doet, verlies je het debat.” Schrijver zegt die rol bewust vaker te kiezen. Hij schrijft opiniestukken en verschijnt regelmatig in de media. “Per keer moet ik wel afwegen namens wie ik iets zeg: spreek ik namens het JCK of op persoonlijke titel, als dat bestaat.” Ook die afwegingen komen in zijn lezing aan de orde.
Ingewikkelde thema's
Het JCK schroomt niet om bij de inhoudelijke keuzes voor exposities en evenementen ingewikkelde thema’s onder de aandacht te brengen. Met de tentoonstelling Zijn Joden wit? wilde het Joods Museum bijvoorbeeld een bijdrage leveren aan het diversiteitsdebat. “Soms zoeken we bewust het ongemak, om mensen aan het denken te zetten.”
Die maatschappelijke positie wordt nog belangrijker na de komende opening van het Nationaal Holocaustmuseum, gepland voor begin 2024. Het museum is het eerste en enige dat de geschiedenis van de Jodenvervolging in Nederland laat zien. De recente discussie over het gebrek aan kennis over de Sjoa onder middelbare scholieren bijvoorbeeld, is bij uitstek een thema waaraan dat museum een bijdrage moet leveren.
Dat wil niet zeggen dat de strategische keuzes van het JCK altijd maatschappelijk relevant moeten zijn. “Soms willen we ook gewoon een mooie expositie neerzetten.”
De lezing van Emile Schrijver voor Crescas is op 9 mei.
