Wat denken de gewone Palestijnen op de bezette Westelijke Jordaanoever van de huidige politieke situatie? Bij mijn ontmoetingen met Palestijnen in het kader van het werk van Physicians for Human Rights vraag ik me tijdens zo’n consult vaak af wat er bij hen omgaat.

De specifieke medische setting waarin ik mij maandelijks bevind, met een tolk, is niet bevorderlijk om eens lekker uit te weiden over menselijke en politieke gevoelens.

Mogelijk zou ik er ook niet de tijd voor hebben. Er is over dat onderwerp zeker ooit gepubliceerd. Ik zoek werkelijke uitingen van ‘gewone’ mensen. Zonder angst van de sprekers om te slap voor de dag te komen of te weinig de politieke lijn te volgen.

Aanleiding om hier dieper op in te gaan was de toespraak van de kortgeleden overleden rabbijn Jonathan Henry Sacks, opperrabbijn van het Britse Gemenebest van 1991 tot 2013, gehouden op 27 september 2016 in het kader van de conferentie The Future of the Jewish Communities in Europe, met de titel: ‘The mutating virus: Understanding antisemitism’, die mij zojuist werd toegestuurd. Vooral het motief van de zo menselijke neiging om eventuele eigen schuld aan achterstand in sociale toestanden en ongeluk af te schuiven en die toe te schrijven aan een externe vijand. Ik moest aan zijn overwegingen denken, en vroeg me af hoeveel daarvan geldt voor de onderdrukte Palestijnen.

Het lijkt dat er weinig gepubliceerde, niet-politieke meningen van Palestijnen bestaan.

Wel is er het nu klassieke boek van David Grossman, Over de grens (uit 1987), beter bekend onder zijn Engelse titel The Yellow Wind. Veel is er niet veranderd sindsdien – zeker niet ten goede; het boek blijft ook in het heden aanspreken.

Over een heel intensief project van Cory Gil-Shuster, met duizenden YouTube interviews van gewone Israëli's en Palestijnen, zomaar op straat, genaamd Ask an Israeli/Ask a Palestinian Project, las ik in The Guardian van 22 oktober 2018, onder de titel: 'What Israelis and Palestinians really think – Uncut interviews from the streets'. Dat is wel heel veel informatie, die precies beantwoordt aan mijn oorspronkelijke vraag.

Een recenter boek is van Ilana Hammerman, Een vrouw alleen (De Bezige Bij, 2019). Veel daarin gaat over de onaangename interacties tussen Israëli's en Palestijnen, en de hulp die Ilana biedt bij de onmogelijke bureaucratische beslommeringen, maar het laat hier en daar toch ook proeven wat de Palestijnen denken over 'de toestand'.

Het blijkt dat een Palestijn graag met eer zijn gezin wil onderhouden, en probeert zijn kinderen een behoorlijke opleiding mee te geven. Zoals Joris Luyendijk in ander verband schreef over Arabieren: “Het zijn net mensen”.

Ik dacht dat er, met een normale leiding van beide volkeren, best iets van te maken zou moeten zijn. Mijn hoop is dat mijn werk daar een klein stapje toe bijdraagt.