4 Mei

Naud van der Ven

vrijdag 4 mei 2012

Auke Siebe Dirk de Leeuw schreef een gedicht waarin onder andere zijn oudoom Dirk Siebe herdacht werd. Het gedicht was bedoeld voor 4 mei, ook al had Dirk Siebe in de oorlog voor de SS gevochten, anders dan vier van zijn broers en zussen die voor het verzet hadden gekozen.

Maar het CIDI, het Auschwitz-Comité en uiteindelijk het Nationaal Comité 4 en 5 mei maakten bezwaar tegen het gedicht. Herdenking van een dader zou te kwetsend zijn voor de nog levende slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog voor wie de herdenking primair bedoeld is.

Even dacht ik: waarom staan we dit gedicht nu niet toe? In eerste instantie kon ik me wel vinden in de suggestie van het Trouw-commentaar dat dit gedicht uit het oogpunt van ‘leren van de oorlog’ zeer adequaat is. Het gaat over persoonlijke dilemma’s en keuzes, het is niet zo vaag als veel herdenkingsteksten maar heel concreet, het komt dichtbij. En de werkelijkheid was toch vol grijstinten?

Maar, besefte ik daarna, dat hing er maar vanaf. Voor veel slachtoffers was er niets grijs aan, was de werkelijkheid letterlijk zwart-wit. Zoals overlevende Hans Zilversmit het verwoordt: “Nuances werken bij mij als een rode lap. In die dagen, als je vervolgd werd, waren er geen grijze tinten ... alles was verdomd zwart-wit. Het was destijds leven of dood ... niks grijs!!”

Zo herleerde ik wat ik Harry Mulisch al eens eerder had horen zeggen: de Tweede Wereldoorlog leeft voort voor mensen die hem bewust hebben meegemaakt. Voor hen is de herdenking primair bedoeld en als de herinnering inktzwart is moet de herdenking dat ook zijn.

Het is waar dat voor leren in het algemeen nuanceringen en grijstinten van groot belang zijn. Want met behulp daarvan kun je leren begrijpen hoeveel toevalligheid en willekeur er komt kijken bij beslissingen die mensen nemen en bij gebeurtenissen die ons overkomen. Daarom is het goed om ons door het jaar heen met die grijstinten bezig te houden. Maar daarna moeten we kennelijk weer herleren dat er ook zoiets is als pikzwart. Daar is die ene dag dan voor.

8 + 2 = ?
Mooi artikel, Naud. Dank daarvoor. Ook mijn eerste reactie was: Ach, dat kind. En ja, er zijn zoveel slachtoffers van deze oorlog, van geweld in het algemeen. Waarom niet dit gebied betreden, om onze kinderen het breedst mogelijke perspectief te geven. De ruimte. Tot ik me realiseerde - mede aan de hand van mijn allerbeste vriend, die Vietnam veteraan is - dat wie de oorlog of dit soort vorm van geweld niet aan den lijve ervaren heeft, in theorie blijft hangen. Dan raak je aan een realiteit van mensen, die daadwerkelijk al dit lijden hebben moeten ondergaan. En dat lijden, dat is lijden in zijn puurste vorm. En dat mag door niemand, die niet als gelijke daarover kan spreken, vervaagd worden.

Columns 2024

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Columns 2014

Columns 2013

Columns 2012

Columns 2011

Columns 2010

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.