Het is altijd erger dan je dacht

Renée Citroen

vrijdag 8 september 2017

Mijn vorige column ging over de beslissing van Westerbork om Isabel van Boetzelaer uit te nodigen een lezing te geven over Oorlogsouders, het boek over haar (groot)ouders, die fout waren in de oorlog. Nog nooit kreeg ik zoveel reacties hierop, allemaal positief. Dank!

Ook van Maarten van Voorst kreeg ik een aardige mail. Hij onderzocht wat er allemaal niet klopte in het boek, vooral dat haar grootvader van moederskant een kampcommandant was geweest en niet een verzetsheld, zoals haar moeder altijd vertelde.

Na alle stampij, ook op Facebook en Twitter, besloot Westerbork de lezing af te zeggen.
Ik stuurde ze mijn column met het verzoek hun beleid van “multiperspectiviteit” aan te passen en kreeg een onpersoonlijk persbericht als antwoord, omdat er te veel reacties kwamen. Goed dat het er zoveel waren, maar het is vreemd, om niet te zeggen cynisch, een mail te krijgen met als afzender “Kamp Westerbork”. Daar krijg ik nare gedachten bij. Kunnen ze nou echt niet “Herinneringscentrum Westerbork” als verzendadres zetten?

De mail liep ook niet over van invoelingsvermogen, want ze kwamen er nu pas achter dat de Tweede Wereldoorlog nog steeds een open zenuw raakt en dat de lezing “veel emoties zou oproepen en veel pijn zou geven”. Directeur Dirk Mulder wil later en op een andere wijze aandacht besteden aan de uitgebroken discussie. Als dat betekent dat er moet worden gepraat of ook de daders een plaats moeten krijgen in Herinneringscentrum Westerbork, zeg ik: Nee! Niet doen. Niet mee bemoeien, Westerbork, het is zo wel genoeg geweest.

Één reactie op mijn column was veelzeggend: Westerbork is al eerder raar bezig geweest. Chris van der Heijden, de schrijver van Grijs verleden, mocht ook al eens komen om zijn nivellerende verhaal te houden.
Het wordt tijd dat er eens serieus naar het beleid van Westerbork wordt gekeken.

Maar dan Isabel van Boetzelaer. In het Parool en bij Jonet mag zij reageren op alle beschuldigingen. Ze is geen historicus of onderzoeksjournalist, zegt ze, alsof je dan gewoon wel onzin mag schrijven. Ik geloof wel dat ze echt niets wist over het verleden van haar grootvader, omdat haar moeder daarover altijd heeft gezwegen. Dat gebeurt vaker, het grote familiegeheim, maar haar moeder draaide de zaak om en maakte van haar vader een verzetsheld. Dat vind ik kwalijk. En Van Boetzelaer verontschuldigt haar ook nog: uit een “soort” schaamte zweeg ze. Ze zweeg niet, ze verzon een ander verhaal. Je mag van mij zo loyaal zijn als je wilt aan je ouders, maar ga geen dingen goedpraten die niet goed te praten zijn. Soms is er geen grijs, alleen zwart/wit.

Verder zegt ze over haar vader: “Ik kon niet geloven dat mijn vader niets van de Jodenvervolging wist en heb hem hierover aan de tand gevoeld. Hij bleef het ontkennen. De Joden geloofden het ook niet, zei hij.”

Au, dat doet pijn. “Dé Joden”, daar gáán we weer. En Isabel snapt dat dus niet. Ze snapt niets, of wil ze het niet snappen? Het lijkt er wel op. Zeker omdat zij en haar uitgever ook uithalen naar Maarten van Voorst, die de waarheid over haar grootvader ontdekte.

Ze gaat nu de geschiedenis van haar grootvader onderzoeken: “Ik wil uitvinden wat voor soort kampcommandant hij is geweest. Je kunt een sadist zijn geweest, iemand die gewoon zijn werk deed, of een commandant die het zo draaglijk mogelijk voor de krijgsgevangenen maakte en voor extra eten zorgde. Ik zal elk beeld naar buiten brengen.”

Hoe verzin je het, het idee dat je opa misschien een kampcommandant is geweest die “gewoon” zijn werk deed en het zijn slachtoffers zelfs naar de zin maakte? Hoever kun je nivelleren en vergoelijken? Heel ver, blijkt. Het is altijd erger dan je dacht.

7 + 3 = ?
Ja, daar viel ik ook over, die zin dat de grootvader 'gewoon'kampcommandant van een krijgsgevangenkamp zou zijn geweest. Wel voor de duidelijkheid: het was een kamp voor krijgsgevangenen, geen vernietigingskamp voor Joden, want dat beeld komt onmiddellijk boven bij het woord kampcommandant. die mevr. van Boetzelaer bevindt zich kennelijk nog steeds in het stadium van gedeeltelijke ontkenning en vergoelijking.
Beste Renée, Dank voor je twee uitstekend columns! Ik heb de laatste tijd veel contact met Maarten van Voorst, Chaja Polak en Hans Fels gehad over de 'kwestie van Boetzelaer'- ook terwijl ik de afgelopen week in Athene was voor een conferentie (over antisemitisme en racisme...). Nu weer terug. Jij trekt het ook al breder naar 'nivelleren', met o.a. verwijzing naar Chris van der Heijden. Ik zie mijn taak er evt. vooral in dat nog verder uit te diepen. Aan de andere kant: ik moet / wil eindelijk aan deel 2 Ischa en Jaap Meijer, en er liggen nog wat andere taken, lezingen etc. o.a. vanwege de verschijning van The Holocaust, Israel and 'the Jew'. Histories of antisemitism in postwar Dutch society - nu gelukkig als paperback leverbaar (€ 29,95). Maar ik ben erg bezig met de 'kwestie'. Heb er ook nog even tijdens mijn paper in Athene naar verwezen en met het NRC artikel gezwaaid - onder het motto: Oorlog over de Oorlog. Wat ik nu o.a. weer heel kwalijk vind is dat IvB zegt: 'de Joden wisten het ook niet'. Wéer een extreem staaltje van nivelleren - hoe durf je 'de Joden' op één lijn te stellen in de situatie van toen met een Nederlandse SS'er die aan het Oostfront had gevochten?! Enzovoort. We hebben nog contact en nogmaals: erg goede columns! Hartelijke groet, Evelien
Eigenlijk wil ik alleen mijn dank uitspreken voor het aan de kaak stellen, doe ik zelf ook in mijn boeken, maar de protesten kunnen niet massaal genoeg zijn, vandaar dat ik graag ondersteun. De directie heeft het voor het zeggen. Curieus, ter nagedachtenis van of Boomimg Business? Ik heb ik deels mijn eigen modus, maar het is nooit genoeg. Kunnen Kamp directeuren fout zijn? Nou en hoe de vorige in Amersfoort verkocht prikkeldraad voor de Ramptoeristen, net als elk stukje steen van de Berlijnse muur was. Ik zie dat ik een getal moet invullen om te bewijzen, dat ik geen robot bent. Overal heb je een registratienummer ook bij het opgeven van vermoorde mensen voor de namenwand. Ik vond dat zeer Bizar. Manja Croiset 1946

Columns 2024

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.