Boeken en ander nieuws voor lezers en boekenwurmen
Recent verschenen en verwachte Nederlandstalige of vertaalde boeken van Joodse schrijvers, boekpresentaties en ander nieuws uit
Gepubliceerd op: 25 november 2021
April 1945
Alexander Kluge
Amsterdam: Uitgeverij Cossee, 2021
Aantal blz.: 224
ISBN: 9789059369603
Ook als e-book verkrijgbaar
Vertaald door: Anne Folkertsma & Marianne van Reenen
Oorsponkelijke titel: Der Luftangriff auf Halberstedt am 8. April 1945 und andere Erzählungen
Het duurde ruim twintig jaar voordat de explosieve kracht van Alexander Kluges De luchtaanval op Halberstadt op 8 april 1945 werd ontdekt en een felle discussie deed losbarsten over de massale bombardementen op Duitse steden. Kluge, die het – strategisch volledig zinloze – bombardement op zijn geboortestad als jongen meemaakte, is de eerste auteur die zijn lens niet op de rechtvaardigheid van deze actie focust, maar die op iets heel anders richt: onze veerkracht, onze overlevingskunst en ons geluksverlangen in tijden van nood.
In Lente met witte vlaggen volgen we in het tweede deel, April 1945, de laatste vier weken van de oorlog. Scène na scène lezen we over de grote en kleine gebeurtenissen in Halberstadt en in het ‘Duizendjarig Rijk’, over de oplossingen die mensen in dit inferno verzinnen en de soms absurde uitwegen die zij kiezen.
Alexander Kluge (Halberstadt, 1932) is een van de meest veelzijdige Duitse auteurs. Hij bracht het genre van documentaire fictie tot ongeëvenaarde hoogte. Zijn oeuvre omvat tot nu toe 34 boekpublicaties, 36 films en talloze televisieproducties. Hij studeerde rechten, geschiedenis en kerkmuziek in Frankfurt en was assistent van Theodor W. Adorno en filmregisseur Fritz Lang. Het verslag van de luchtaanval op Halberstadt op 8 april 1945 vanuit meervoudig perspectief (1977) was zijn literaire doorbraak.
In zijn werk, een combinatie van feit en fictie, verweeft Kluge menselijke gevoelens met filosofie, antropologie, geschiedenis en neurowetenschappen. Hij werd in 2003 bekroond met de hoogste literaire onderscheiding in het Duitse taalgebied: de Georg Büchner-prijs.
Hein van der Bruggen
Hilversum: Uitgeverij Verloren, 2021
Aantal blz.: 376
ISBN: 9789087049645
Dit boek omvat globaal 750 jaar Joodse geschiedenis van een gebied waar door de eeuwen heen maar weinig Joden geleefd hebben. In de late Middeleeuwen zijn dat kleine groepen, soms bestaande uit hooguit enkele individuen. Later, in de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw, is de omvang van de Joodse gemeente aanzienlijker, maar nooit meer dan een honderdvijftigtal. Altijd leefden zij omringd door een vrijwel uitsluitend katholieke omgeving. Hoe reageerden beide bevolkingsgroepen op elkaar en welke ontwikkeling zat er in hun onderlinge relaties? Wie bepaalde uiteindelijk de teneur van de verhoudingen? De katholieke kerk of de plaatselijke of regionale overheid? Hoe bedreigend kon de integratie van kerk en samenleving zijn voor de kleine minderheid? Welke rol speelden de katholieke kerk en haar gelovigen tijdens de cruciale jaren van het Interbellum en de Sjoa? Waarom zijn er zulke forse verschillen in overlevingskansen tussen de diverse Joodse vestigingen? En waarom is van alle vernielde Joodse gebedshuizen in Limburg na de oorlog alleen in Roermond een nieuwe synagoge gebouwd en – zij het als monument – in stand gebleven?
Mr. Hein van der Bruggen studeerde burgerlijk en notarieel recht aan de Universiteit Leiden. Geschiedenis is één van zijn passies. Als redactievoorzitter verzorgt hij de jaarlijkse uitgave van Spiegel van Roermond, een historisch jaarboek voor Roermond en Midden-Limburg. Hij is betrokken bij het schrijven en de voorbereiding van een groot aantal historische uitgaven en is voorzitter van de Raad van Advies van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg in Maastricht. Voor zijn werk ten behoeve van geschiedschrijving en cultuurbehoud ontving hij in 2008 de Zilveren Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds.
1936-1944
Friedrich Reck-Malleczewen
Zorgvlied: Uitgeverij Van Maaskant Haun, 2018
Aantal blz.: 224
ISBN: 9789081786140
Vertaald door: Meta Gemert, Dolf Koning
Oorsponkelijke titel: Tagebuch eines Verzweifelten
Friedrich Reck-Malleczewen werd na zijn dood pas bekend bij een groter publiek door zijn indringende Tagesbuch eines Verzweifelten waarin hij zijn leven onder het nazi-regime beschrijft. Reck rekent in zijn dagboek radicaal af met het nationaalsocialistische regime in Duitsland. Daarbij kapittelt hij niet alleen de binnenlandse politiek (vooral de Pruisische) en de industriëlen die hun oren laten hangen naar het nationaalsocialisme, maar de buitenlandse mogendheden krijgen er ook van langs, vooral Engeland en Frankrijk. Deze landen hebben verzuimd om in te grijpen en stonden toe dat Duitsland zich herbewapende. Volgens Reck zou na Hitlers machtsovername in 1933 een 'politionele actie' voldoende zijn geweest om de wereld te behoeden voor een tweede wereldoorlog. Reck is een felle tegenstander van het Hitler-regime, maar tevens is hij zeer conservatief én overtuigd anti-nationalist, een combinatie die je tegenwoordig niet vaak aantreft. Bijzonder aan dit dagboek is de actualiteit van Recks uitspraken. Ze hadden vandaag geschreven kunnen zijn. Dit boek is een bewerkte heruitgave van het dagboek dat in 1968 voor het eerst in het Nederlands verscheen. Er is een dagboeknotitie aan toegevoegd die pas later werd teruggevonden.
Friedrich Reck-Malleczewen (1884-1944) was de zoon van een Pruisische politicus en landeigenaar. Oorspronkelijk wilde hij musicus worden, maar hij ging uiteindelijk geneeskunde studeren. In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw begon Reck zijn carrière als schrijver. Een van zijn kinderboeken, Bommen op Monte Carlo, werd vier keer verfilmd. Veel werken van Reck werden door de nazi’s verboden en pas na de Tweede Wereldoorlog uitgegeven. Zijn bekendste werk is Tagebuch eines Verzweifelten, waarin hij beschreef hoe het was om onder nazi-heerschappij te leven. Reck stierf in concentratiekamp Dachau, volgens officiële bronnen aan tyfus, maar waarschijnlijk is hij geëxecuteerd.
Alma Mathijsen ontdekte schrijfster Mary Dorna (1891-1971) in de archieven van het Literatuurmuseum. Voor het onvolprezen literaire weblog Tzum schreef ze Rampspoed voor een rebels buitenbeentje, een bespreking van Dorna's verhalenbundel Laten we vader eruit gooien. Het boek is in de Joodse Bibliotheek van Crescas online te lezen of als pdf te downloaden.
In de voorjaarsaanbieding van de Utrechtse uitgeverij Kokboekencentrum wordt het nieuwe boek van Lody van de Kamp aangekondigd: De nacht die mijn leven voorgoed veranderde. "Een aangrijpende novelle over oorlogstrauma’s en het leven dat daarop volgt. Gebaseerd op ware gebeurtenissen", aldus de uitgever.
We maakten weer eens een virtueel rondje langs boekhandels die boeken in de uitverkoop hebben, en maakten een keuze uit de kwaliteitsramsj die we er tegenkwamen.
De herontdekte fotografie van Annemie en Helmuth Wolff
Simon B. Kool
Eindhoven: Uitgeverij Lecturis, 2017
Aantal blz.: 271
ISBN: 9789462262126
De Duitse immigranten Annemie en Helmuth Wolff zijn in de jaren dertig van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van de fotografie in Nederland. Door de vroege dood van Helmuth en de bescheidenheid c.q. zwijgzaamheid van Annemie is die grotendeels onbekend. Deze biografie geeft een beeld van hun beider betekenis. De twee vluchtelingen ontwikkelen zich in korte tijd in hun nieuwe vaderland. Met het tijdschrift Kleinbeeld-foto, lezingen en tentoonstellingen hebben zij in de jaren voor de oorlog de kleinbeeldfotografie voor een breed publiek populair gemaakt.
Helmuth maakt in 1940 een eind aan zijn leven. Zijn boek over kleurenfotografie zal tot ver na de oorlog worden geraadpleegd. Door zijn emigratie en vooral zijn vroege dood zijn ook zijn imposante bouwwerken in München vergeten. In de architectuurgeschiedenis is zijn naam uitgewist. Dit boek doet ook een poging deze te herstellen.
De beschrijving van het werk van Annemie, die Helmuth het fotograferen leerde, begint met hun gezamenlijke werk voor de oorlog en haar werk voor de damesbladen. De reisreportages in binnen- en buitenland tonen de ondernemende instelling van beiden. Bijzondere aandacht is er voor de honderd fotorolletjes met portretten uit 1943, die Annemie bewaarde maar waar ze nooit ruchtbaarheid aan heeft gegeven, en Annemies rol in het verzet. Aan de publiciteitsfotografie voor de gemeente Amsterdam, de haven en Schiphol en andere firma's van na de oorlog, die Annemie als de kern van haar oeuvre beschouwde, zal veel aandacht worden besteed.
Bij het boek ingesloten is de DVD Nog even langs de fotograaf. De verzwegen levens van Annemie Wolff, een film van Rudi Boon.
Wil je Uit de vergetelheid kopen? klik op de titel!
De Nederlandse fotohistoricus Simon B. Kool stuitte jaren geleden op het werk van Annemie Wolff (1906-1994) toen hij een expositie samenstelde over het Noordzeekanaal. Haar foto’s van de haven vielen op door hun hoge kwaliteit, maar van de maakster had Kool nog nooit gehoord. Hij dook in de archieven en ontrafelde de vergeten geschiedenis van Annemie en haar man Helmuth Wolff (1895-1940). Een geschiedenis waarin de Tweede Wereldoorlog een grote rol speelt.
Het vluchtverhaal van Albert en Ella Andriesse-van den Bergh 1940-1941
Bart Wallet
Utrecht: Uitgeverij Mozaïek, 2019
Aantal blz.: 160
ISBN: 9789023954095
Ook als e-book verkrijgbaar
Lissabon, 15 mei 1941. Het Joodse echtpaar Albert Andriesse en Ella Andriesse-van den Bergh scheept in met bestemming New York. Ze hebben dan al een bizarre reis achter de rug. Onder begeleiding van twee SS’ers zijn ze bij de Spaanse grens afgezet. Met toestemming van de nazi-autoriteiten in Nederland zijn ze het land ontvlucht. Tijdens de oversteek zetten ze hun verhaal op papier. In Ontkomen worden de originele verhalen voor het eerst voor het publiek beschikbaar gesteld.
Dr. Bart Wallet (1977) studeerde geschiedenis en Hebreeuws aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is universitair docent politieke geschiedenis aan de Vrije Universiteit en doceert tevens bij de vakgroep Hebreeuws en Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek concentreert zich op vroegmoderne en moderne Joodse geschiedenis, in het bijzonder in Nederland.
Saskia Goldschmidt
Amsterdam: Uitgeverij Cossee, 2015
Aantal blz.: 320
ISBN: 9789059365971
Ook als e-book verkrijgbaar
De voddenkoningin is het wervelende levensverhaal van Koko, die in de sixties en seventies vodden verzamelt, er vintagemode van maakt en op het hoogtepunt van haar carrière alles weer verliest.
Koko reist in haar eentje heel Europa door op jacht naar kleding en paait de handelaren met haar stoerheid en haar charme. Ze is succesvol en ze wordt een merk: Koko’s, koningin van de tweedehands glamour, bekend in Milaan, Parijs en Berlijn.
Als klein meisje heeft ze de kneepjes van het kleermakersvak van haar moeder afgekeken. Wanneer de spanning thuis oploopt omdat haar moeder weer met een foute man thuiskomt, vlucht het stille meisje in een droomwereld, waarin ze zich omringt met haar zelfgemaakte poppenkleren. Als zestienjarige ziet ze op de markt dat de mooiste oude kleren, dansjurken en feestkleding van kant, fluweel en zijde, als vodden per kilo worden verkocht. Zonde van de verspilling, denkt ze, en als ze van school af is, begint ze haar eigen handel. Ze koopt oude vodden op, en met kleine aanpassingen maakt zij er hippe kleren van. Ze heeft een goede smaak en een feilloos gevoel voor wat de mensen mooi vinden.
Haar kraampje op het Waterlooplein groeit uit tot een stijlvolle winkel, dé plek voor fashionista’s avant la lettre, modejournalisten en couturiers. Maar succes in de mode is broos en vluchtig, en de concurrentie is moordend: het kan van de ene dag op de andere verkruimelen, verwaaien of in rook opgaan.
Saskia Goldschmidt (1954) debuteerde in 2011 met het non-fictie boek Verplicht gelukkig, portret van een familie, een literair verhaal over de zoektocht naar haar familiegeschiedenis en het effect van die Joodse geschiedenis, gelardeerd met verdrongen pijn en trauma, op de mens die zij geworden is. Een jaar later werd haar eerste roman, De hormoonfabriek, gepubliceerd. Dat boek stond op de longlist van de Libris Literatuurprijs, werd vertaald in acht landen, was als 12,5-uur-durend hoorspel te horen op Radio 1. Goldschmidt schreef vervolgens De voddenkoningin en in 2018 verscheen de actuele roman Schokland.
