De dood van Shimon Peres had niets onverwachts. Wie de berichten volgde, wist één ding zeker: het einde van het leven van Shimon Peres was nabij. In de nacht van dinsdag op woensdag overleed de oud-president van Israël in zijn slaap. Toen ik woensdagochtend wakker werd, was het toch nog een klap. Zo groot was kennelijk de betekenis van Shimon Peres in mijn leven. Het verging mij woensdagochtend net zoals bij de dood van president Kennedy, van Willy Brandt en president Mandela. Ik was aangeslagen en ontroerd dat Shimon Peres niet meer onder ons is. De berichten enkele uren later dat andere grote mannen van deze tijd, waaronder Obama en Clinton, naar Jeruzalem zouden komen voor het afscheid, voel ik als een rechtvaardiging voor de prestaties van Shimon Peres. Het geheel doet ook denken, anders weliswaar, aan de tragedie van de dood van Jitschak Rabin, wiens dood niet alleen verdrietig was, maar door de omstandigheden ook meer dan schokkend!
Ik heb het grote voorrecht gehad Shimon Peres in de loop der jaren een aantal keren te hebben ontmoet, of in zijn nabijheid te hebben verkeerd. Dat had met mijn werk te maken, indertijd als 'tassendrager' van Joop den Uyl en later met mijn activiteiten in de Tweede Kamer en de Raad van Europa in Straatsburg. Shimon Peres was heel actief en invloedrijk in tal van fora. Dat was zeker het geval toen de Socialistische Internationale nog een orgaan van betekenis was met leiders als Willy Brandt, Olof Palme, François Mitterand en onze eigen Joop den Uyl, die zeker de betekenis van de SI inzag. In deze Socialistische Internationale was Shimon Peres een gezien en invloedrijk man. Hij deed natuurlijk een beroep op het 'comradesentiment', maar het was zonder twijfel meer. Met zijn grote intelligentie en visie werd hij gezien als de gematigde en naar compromis neigende leider van Israël. Het was ook de tijd dat de Arbeiderspartij in Israël nog verreweg de invloedrijkste partij was.
Het was verrassend, althans voor mij, om vast te kunnen stellen dat Shimon ook oog had voor de 'tassendragers', zoals ik. Onze Israëlische vrienden hadden een goed oog voor al degenen die tot de 'tribe' behoorden en nuttig konden zijn bij het dienen van de politieke doelen van Israël. Ik mocht daar aan mee doen en was dus heel trots toen op een bepaald moment Shimon, zoals iedereen zei, wist wie Harry was. Zijn medewerkers hadden hun werk goed gedaan!
Tijdens een bezoek aan Israël werd ik gevraagd samen met mijn vrouw Marijke een vrijdagavond bij Shimon thuis door te brengen. Er waren nog meer gasten en ik herinner mij dat ik als jong en nogal onervaren broekje moeite had mij aan te passen omdat ik zo'n andere Shimon zag. In plaats van de toch wat afstandelijke en zeer rationele Shimon Peres zag ik een heel vriendelijk politiek leider die met groot genoegen samen met zijn gasten een feestelijke vrijdagavond vierde op zijn dakterras in Ramat Aviv. U begrijpt, Shimon Peres bewonderde ik vanaf die avond ook om andere redenen dan alleen politieke of intellectuele.
In de loop der jaren had ik de kans zo af en toe Shimon Peres te bezoeken. Meestal in zijn kantoor van de Arbeiderspartij op de Hayarkonstraat in Tel Aviv. Het kantoor met een hoop lawaai en gedoe was eigenlijk een zootje, maar de kamer van Shimon was een oase van on-Israëlische rust. Er was een specifiek punt dat mij al bij de eerste keer was opgevallen: Shimon Peres was een fanatiek lezer van historische literatuur (naast al het andere) en op zijn kamer was een kleine maar indrukwekkende bibliotheek. In dat opzicht leek hij zeker op Joop den Uyl. Ik heb grote bewondering voor politieke leiders die veel lezen en een deel van de inspiratie voor hun passie in boeken vinden. Peres was ook zo en gaf ook graag voorbeelden die hij ontleende aan de dikke boeken die hij las.
Zo beschouw ik het als een groot voorrecht dat ik Shimon Peres toch af en toe van wat dichterbij heb meegemaakt en mede daardoor ook zijn politieke carrière met veel belangstelling heb gevolgd, inclusief de talrijke ups en downs.
Naar mijn inzicht was Shimon Peres een visionair die heel scherp begreep wat er in zijn wereld gaande was en hoe daarop te reageren. De nu door heel wat mensen afgewezen Oslo-akkoorden waren er het resultaat van. Ik geloof nog steeds in die visie van Peres en zie het als een ramp dat het nu in de ontwikkelingen in en rond Israël de verkeerde kant dreigt op te gaan. Met de waardigheid van het presidentschap belast, bleef hij eigenlijk op subtiele wijze tot voor kort zijn opvattingen uitdragen.
Shimon Peres was twee jaar geleden als president van Israël in Nederland. Israël en de wereld had zich geen betere president kunnen voorstellen. Ook een president die na een broze toespraak voor de Koning en een groep gasten, wilde weten of er in Den Haag nog een jazzcafé open was. Dat was zo, en ik weet met zekerheid dat de 91-jarige president daar nog een tijdje achter een glas wijn heeft gezeten.
Ik had in deze dagen voor het nieuwe jaar in deze column uiting willen geven aan mijn somberheid over de toekomst van Israël en het Midden-Oosten: geen vrede en geen perspectief, om wat voor redenen dan ook. Het verbaast mij dat de dood van een groot man mij nog somberder heeft gemaakt! Niet dat hij nog grote politieke invloed had, maar als laatste van een generatie stichters en bouwers van Israël wordt ook zijn visionaire stem niet meer gehoord.
