Failed states

Naud van der Ven

vrijdag 19 februari 2016

Wat is erger dan een gewelddadige staat? Antwoord: een mislukte staat.

Dus zo bekeken, althans vanuit het perspectief van gewone burgers, kun je beter in Iran wonen dan in Irak, en beter in Egypte dan in Libië. Over leuk hebben we het dan al lang niet meer, maar meer over de gradaties van chaos en terreur. In Iran kun je gearresteerd worden voor het lopen zonder sluier en is ophanging aan de orde van de dag, maar er worden ook boeven gevangen, er komt nog water uit de kraan en de straatverlichting doet het nog. In de mislukte staten Irak en Libië ben je zelfs daar niet zeker meer van.

De ontwikkeling van het Westerse denken over de staat, volgt de lijn van bovenbedoelde gradaties van (on)georganiseerdheid. Algemeen wordt Thomas Hobbes (eerste helft 17e eeuw) wel beschouwd als degene die pleitte voor sterk centraal staatsgezag als middel tot het garanderen van een minimum aan orde en veiligheid voor de burgers. Daarvoor moest het geweldsmonopolie, dat wil zeggen het exclusieve recht op het gebruik van geweld, bij de staat worden gelegd.

Hobbes staat dus voor de stap van mislukte of non-existente staat naar staat, terwijl hij zich nog niet zo bekommerde over misbruik van het staatsmonopolie op geweld. Het risico van interne gewelddadigheid van de staat ten opzichte van de eigen burgers interesseerde hem niet zo.

Dat kwam pas in de tweede helft van de 17e eeuw met John Locke, die fundamentele rechten voor de burger formuleerde, zoals vrijheid van godsdienst en meningsuiting en vergadering, met een bijbehorende plicht voor de staat om die te respecteren. De ordelijke gewelddadige staat maakte daarmee plaats voor een ordelijke fatsoenlijke staat.

Tot zover de ontwikkeling van een staat in positieve richting, maar uiteraard kunnen staten de verschillende gradaties van staatsvorming ook in de verkeerde richting doorlopen. Bij Turkije lijkt dit het geval te zijn: dat stond op het punt om de route van Hobbes naar Locke te doorlopen, maar heeft met Erdogan rechtsomkeert gemaakt.

Ik ben er wel eens bang voor dat dat met Israël ook gebeurt. Je kon naar mijn overtuiging met betrekking tot Israël tot voor kort wel spreken van een fatsoenlijke staat – met de niet onbelangrijke aantekening erbij dat dit gold voor zover je een Joodse ingezetene bent. Maar op dit moment gaat het veel over inperking van culturele uitingen en vrijheden voor de eigen ingezetenen. Een failed state zal Israël niet gauw worden, maar wordt hier misschien wel de weg terug van Locke naar Hobbes ingeslagen?

7 + 2 = ?
Geachte heer, Ik denk dat u Hobbes enig onrecht aandoet. Hij vraagt zich in "Leviathan", dat in 1651 verscheen, wel degelijk af of er niet ook grenzen aan de maacht van de staat zouden moeten worden gesteld. Hij was, meen ik, een der eersten die zich met staatsvorming bezighield. We zijn in 1651 de middeleeuwen maar net te boven en maatschappelijke veranderingen gingen in die tijd met een heel ander tempo dan tegenwoordig. Locke is dan ca. 20 en zal pas jaren later zijn ideeën ontwikkelen, waarbij hij o.a. op Hobbes kan voortborduren. Ik verwacht ook niet dat Israel de Turkse route zal kiezen als ik lees, dat er weer 60.000 Palestijnen in Israel kunnen gaan werken, dat de door BDS gewraakte limonadefabriek ook weer Palestijnse werknemers in dienst neemt en dat de verguisde Netanjahoe kans heeft gezien met wetswijzingen 60% van de charediem aan het werk te krijgen. Zo slecht gaat het er dus niet. Met vriendelijkee groeten, Roland van Geens
Dank voor uw preciseringen en correcties. Alleen uw laatste punt(namelijk dat Israël het economisch gezien goed maakt en dat daar minderheidsgroeperingen hun aandeel in krijgen) zegt nog niets over de handhaving van grondrechten voor het individu waar een fatsoenlijke staat aan te herkennen is.

Columns 2024

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Columns 2014

Columns 2013

Columns 2012

Columns 2011

Columns 2010

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.